سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 22

کرده است، لذا استصحابات تعلیقیه ای که تعلیقشان شرعی نباشد، از محل بحث در باب استصحاب تعلیقی، خارج است.

شک در جریان استصحاب با تغییرات در موضوع

محل بحث این است که شارع در لسان دلیل این طوری گفته: «العنب یحرم اذا غلی»، چنین تعبیری شارع در لسان دلیل کرده است و ما شک در این معنا می کنیم، شک ما در این معنا، نه مربوط به این است که آیا این حکم نسخ شده است یا نسخ نشده است، شک ما فقط در این رابطه است که آیا این عنب، بعد از آنکه زبیب شد، آیا آن هم«یحرم إذا غلی» یا«لا یحرم اذا غلی»، همۀ حرف این است که این استصحاب جاری است یا نه؟

اشکال این است که موضوع باقی نیست، اشکال در مسألۀ عنب است، اما اینجا این مسألۀ زبیب است، تا مجبور بشویم بگوییم که عنبیت و زبیبیت، دو حالت برای یک موجود است. مثل آدم پیر و جوان می ماند و الاّ این انگور از روزی که غوره بشود، ثم انگور بشود، ثم زبیب بشود، حالات متعددی برایش پیش آمده است و الاّ ماهیت، همان ماهیت است و وجود همان وجود است، منتها حالش تبدل پیدا کرد، حال عنبیت تبدّل به زبیبیّت پیدا کرده است و همین تبدل حال برای ما شک آورده است، اگر تبدّل حال نمی بود، خود دلیل می گفت: «العنب یحرم اذا غلی» اما حالا که این حال تبدّل پیدا کرد به زبیبیت، ما شک می کنیم که آیا این حرمت تعلیقیه ای که«عند الغلیان» فعلیت پیدا می کند، بقا دارد یا ندارد؟ پس آنکه تمام البحث است در اینجا، همین معناست که ما یک تعلیق شرعی داشته باشیم، و مستصحب ما یک حکم شرعی تعلیقی باشد و منشأ شک ما هم تبدّل بعضی از حالات موضوع باشد به لحاظ اینکه اگر تبدلی نبود، ما دچار شک نمی شدیم، همان اطلاق دلیل، آن را شامل می شد بدون اینکه نیازی به استصحاب داشته باشیم.

(سؤال... و پاسخ استاد): گفتیم محل بحث در همان تعلیقیت، تمحض دارد. من این را که جوابش را می دهم برای اینکه گاهی در ذهن شما آن اشکال تمرکز پیدا نکند، برای اینکه از آن اشکال ما رد بشویم و درست بحث را روی محل بحث تمرکز بدهیم این جهت را عرض می کنیم. اگر تبدّل حال نباشد، شک پیدا نمی شود. مثال های دیگری هم امکان دارد، فعلا این مثال در همۀ کلمات و عبارات این مثال مطرح شده است و آن