سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 221

بقای زید که جریان پیدا می کند، لامحاله وجوب اکرام بدون هیچ دغدغه ای بر آن ترتب پیدا می کند؛ یعنی این قدر متیقن در استصحابات موضوعیه است، قدر متیقن در استصحابات موضوعیه چنین موردی است که ترتب اثر بر موضوع مستصحب، بدون هیچ واسطه ای باشد. در اینجا بلا اشکال اثر بار می شود.

نکتۀ مقابل این که ما در اصل مثبت بحث کردیم و به این نتیجه رسیدیم که آن آثار ترتب پیدا نمی کند؛ در جایی است که اگر اثر بر خود مستصحب، ترتب پیدا نکرده بلکه اثر، بر لازم مستصحب، مترتب شده باشد که مقصود ما از لازم، لازم غیر شرعی است.

اثر روی لازم عقلی، یا لازم عادی، بار شده یا اینکه اثر روی ملازم بار شده باشد. بازهم ملازم عقلی یا عادی و یا اثر، روی ملزوم بار شده باشد که ملزوم هم عقلی یا عادی باشد، در بحث اصول مثبته گفتیم: این آثار بار نمی شود. اگر اثر شرعی به توسط یک لازم عقلی و یا لازم عادی بخواهد ترتب پیدا بکند، یا همین طور ملازم و یا همین طور ملزوم، این ترتب پیدا نمی کند و از«لا تنقض الیقین بالشک» با آن توضیح و تفصیلی که عرض کردیم، استصحاب به منظور ترتّب چنین آثاری، نمی تواند جریان پیدا بکند.

حکم موارد برزخ میان استصحاب و اصل مثبت

ما مواردی داریم که تقریبا برزخ بین این دو مطلب است؛ یعنی بین آنجایی که قدر متیقن از جریان استصحاب است و آنجایی که اصل مثبت است و شما گفتید: استصحاب جریان پیدا نمی کند و آن آثار را نمی تواند مترتب کند. تصویر این حالت برزخی چطوری است؟ از طرفی، اثر روی خود مستصحب بدون واسطه بار نشده که آن قدر متیقن در استصحاب موضوعی باشد، نه آن طور نیست. مثل وجوب اکرام نیست که بدون واسطه ارتباط به زید پیدا کرده باشد. تعلّق و اضافۀ به زید پیدا کرده، نه اینطور نیست. از آن طرف هم مثل موارد اصل مثبت نیست که اثر مستقیما روی لازم یا ملزوم یا روی ملازم بار شده باشد، پس چطوری تصویر می شود؟ تصویرش به این کیفیت است که اثر روی یک عنوانی بار شده که آن عنوان در خارج منطبق بر مستصحب شما است، نه ملازم با مستصحب شما. نه لازم است، نه ملزوم بلکه حالت انطباق دارد، منطبق است در خارج بر مستصحب شما که از طرفی خود مستصحب، موضوع اثر نیست و از طرفی دیگر، این عنوانی که موضوع اثر است، در خارج اتحاد با مستصحب شما دارد. منطبق بر