سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 223

متیقن است و در نتیجه استصحاب، جریان پیدا می کند، کدام یکی از اینهاست؟

تفصیل محقق خراسانی(ره) در موارد بین استصحاب و اصل مثبت

از بیان مرحوم آخوند(ره) در کفایه استفاده می شود که در این مورد، ایشان تفصیلی قائل شده اند. این موارد یکنواخت نیست که یا همه را ملحق به قدر متیقن کنیم و یا همه را ملحق به موارد استصحاب مثبت بکنیم؟ بلکه در مسأله تفصیل وجود دارد. تفصیلی که ایشان می دهند عبارت از این معناست، می فرمایند: این عناوینی که انطباق بر ذات پیدا می کند - ولو اینکه ایشان جنس و فصل و نوع تعبیر نکرده اند، لکن پیداست که مراد ایشان هر سه قسم است، - اگر اثر بر این عناوین ترتب پیدا بکند، شما استصحاب موضوع خارجی را اگر جاری کردید، این اثر ترتب بر او پیدا می کند. چرا؟ می گوییم:

برای اینکه این عنوانی که موضوع اثر است، این عنوانی که در شرع، حکم روی آن بار شده، وجود و تحققش در خارج، عین وجود همین موضوعی است که شما می خواهید استصحاب بکنید؟ عنوان که نمی تواند بدون فرد و تشخص، در خارج وجود پیدا بکند؟ هر عنوان کلی، هر موضوع کلی که موضوع برای حکم قرار گرفته، اگر بخواهد در خارج وجود پیدا بکند، «الطبیعی لا یوجد الاّ بوجود فرده و لا یتحقق الاّ بتحقق مصداقه» و الاّ طبیعی با قطع نظر از فرد و شخص، معنا ندارد که در خارج وجود پیدا بکند.

پس در حقیقت، بیان ایشان به این برمی گردد که اثر در لسان دلیل ولو اینکه بر کلی طبیعی مترتب شده و این کلی طبیعی، متحد با این موضوع استصحاب شما است و اتحادش هم اتحاد ذاتی است؛ یعنی یا اتحاد نوعی است و یا اتحاد جنسی و یا اتحاد فصلی است، اما حیث این که کسی نمی تواند وجود فرد این طبیعی را تصور بکند، در حقیقت همین فرد، موضوع اثر است، همین وجودات موضوع اثر هستند، همین مصادیق موضوع اثر هستند، اگر این مصادیق موضوع اثر بودند، شما هم که استصحاب مصداق را جاری می کنید، استصحاب فرد را جاری می کنید یا استصحاب موضوع را جاری می کنید، اگر استصحاب موضوع جاری شد، به لحاظ ترتب این اثر، دیگر شبهۀ مثبتیّت نمی تواند در آن جریان پیدا بکند. این یک استصحابی است بلا اشکال و توهم مثبتیّت در اینجا، بلا وجه است. پس در عناوینی که اتحادشان با مستصحب شما در رابطۀ با ذات و ذاتیات باشد، به لحاظ همین که«الطبیعی لا یوجد الا بوجود فرده»، شما استصحاب را