سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 230

استصحابات موضوعیه تقریبا باید به طور کلی، کنار برود برای اینکه استصحابات موضوعیه، همه اش جنبه های جزئی دارد، جنبه های فردی دارد، وقتی که این مناقشه در استصحابات موضوعیۀ جزئیه جریان پیدا بکند، دیگر باب استصحاب تقریبا بسته می شود.

اثر اتحاد وجودی میان کلی و فرد از دید مرحوم آخوند(ره)

مرحوم آخوند همان طوری که ملاحظه فرمودید، می خواست رفع اشکال به این کیفیت بفرماید، چون کلی با این فرد، اتحاد وجودی دارد و طبیعی به وجود فرد در خارج، وجود پیدا می کند، پس در حقیقت، اثر طبیعی، همان اثر فرد است. اثر طبیعی، همان اثر وجود خارجی است. درست است که در لسان دلیل«الخمر حرام» می گوید، «الخمر نجس» می گوید. خمر، یک ماهیت است و یک طبیعت است و این طبیعت موضوع برای حرمت و نجاست قرار داده شده، لکن چون این طبیعت در خارج اگر بخواهد تحقق پیدا بکند، در ضمن فرد، تحقق پیدا می کند و به وجود فرد وجود پیدا می کند، لذا مانعی ندارد که همان اثر کلی خمر را، اثر وجودات خارجیه هم بدانیم، بگوییم: همین مایعی که خمر است، اثرش عبارت از حرمت است. همین مایع اثرش، عبارت از نجاست است و هکذا. این بیان دیروز ایشان بود.

آیا این بیان درست است؟ بنابراینکه در مسألۀ کلی و فرد، اتحاد وجودی در کار است، آیا مجرد اتحاد وجودی سبب می شود که اثر کلی، اثر فرد شناخته بشود؟

ردّ استاد بر مرحوم آخوند(ره) برای اثر اتحاد وجودی کلی و فرد

ما در تنبیه اول یا دوم از تنبیهات استصحاب که در استصحاب کلی بحث می کردیم، برای استصحاب کلّی، اقسامی را ذکر کردیم که حتی یک قسم رابعی هم نظرم هست در آنجا تصور شد، ما در آنجا این مطلب را ذکر می کردیم و مکرر هم عرض کردیم که استصحاب کلی، ما را بی نیاز از استصحاب فرد نمی کند و استصحاب فرد، ما را بی نیاز از کلی نمی کند. و باز گفتیم: در استصحاب کلی، اگر شما استصحاب بقای انسان را در دار جاری کردید، فقط آثار بقای انسان مترتب می شود اما اگر این انسان، بقائش به این باشد که در ضمن زید تحقق داشته باشد و بدون زید، تحقق پیدا نکرده باشد، شما آثار