سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 232

کلی خمر را بار می کنیم. حکم شرعی مترتب بر کلی خمر را بار می کنیم، می گوییم چرا؟ می گویید: برای اینکه کلی با فرد، اتحاد وجودی دارد. آیا این اتحاد وجودی، سبب می شود که اثر کلی، اثر فرد بشود، اگر سبب می شد که اثر کلی، اثر فرد بشود، این حرف شما تمام بود، اما اتحاد وجودی، نه احیانا و نه دائما این نقش را نمی تواند ایفا بکند که اثر را از روی یکی بردارد و روی دیگری بگذارد. یا به عبارت دیگر، هر دو را موضوع برای اثر بکند، بگوییم: چون انسان با زید اتحاد وجودی دارد، حالا ولو لااقل از یک جانب، اثری که روی انسان بار می شود، همان اثری است که روی زید بار می شود. نه؛ مسأله اینطور نیست، مسألۀ موضوعیت«للحکم» و موضوعیت«لاثر»، غیر از مسألۀ اتحاد وجودی و اتحاد در خارج است. پس چه کنیم؟

(سؤال... و پاسخ استاد): این درست است ولی«بما انه انسان» است، اگر مولا گفت:

«اکرم انسانا»، شما رفتید زید را اکرام کردید، از شما پرسیدند چرا؟ شما نمی توانید بگویید: برای اینکه مولا گفته: «اکرم زیدا»، شما می گویید: چون اکرام زید اکرام انسان است، لذا من اطاعت کردم. اکرام انسان مأمور به است و الاّ اگر بخواهید بگویید: مولا من را به اکرام زید امر کرده است، این حرف درست نیست.

پس مولا در رابطۀ با اکرام زید، عمرو، بکر، خالد و هیچ فردی از افراد انسان، امری ندارد. مولا گفته: «اکرم انسانا»، متعلق حکم مولا«اکرام الانسان» است. منتهی«اکرام الانسان» اگر بخواهد در خارج تحقق پیدا بکند، به این است که یا زید اکرام بشود یا عمرو اکرام بشود و یا بکر اکرام بشود، پس این بیان مرحوم آخوند در این رابطه، نمی تواند حل اشکال را بکند. حالا در اینجا چه کار بکنیم؟

عدم امکان ترتیب اثر بر کلی برای فرد

نکته ای را که من عرض می کنم، شما دقت کنید، مجمع العنوانین هست اما آن عنوان متعلق حکم، کدام است؟ ما می خواهیم این حرف را بزنیم که اگر یک حکمی روی طبیعت انسان، بار شد و یک اثری روی کلی انسان، مترتب شد، آیا شما به خودتان اجازه می دهید بگویید: زید موضوع این اثر است، عمرو موضوع این اثر است، بکر موضوع این اثر است؟ اگر از شما بپرسیم چرا؟ شما جواب بدهید برای خاطر اینکه انسان، در خارج جز در ضمن زید و عمرو و بکر و خالد، نمی تواند وجود پیدا بکند. آیا این انسان