سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 233

در خارج در ضمن اینها باید تحقق پیدا بکند؟ این سبب می شود که در مقام موضوعیت هم یک خلطی واقع بشود، یا مقام موضوعیت، یک مقام دیگری است؟ آنجا عناوین ممتاز از هم هستند، مفاهیم جدای از هم است، انسان غیر از زید است، زید غیر از انسان است، اثری که بر انسان بار می شود، غیر از اثری است که بر زید بار می شود و هکذا. لذا شما استصحاب بقای زید را جاری بکنید، به چه مناسبت اثری را که بر انسان بار شده، مترتب بکنید؟ کما اینکه در آن طرفش هم همینطور است. استصحاب بقای انسان را اگر جاری کردید، چه حق دارید آثاری که بر بقای زید مترتب شده، شما مترتب بکنید؟ فقط آثار مستصحب شما، باید ترتب پیدا بکند؛ یعنی مستصحب شما باید موضوع اثر باشد، اثر روی خودش بار شده باشد و شما در استصحاب موضوعی، آن اثر را جاری بکنید.

مستشکل می گفت: در استصحابات موضوعیه، هیچ استصحابی جاری نمی شود برای اینکه استصحابات موضوعیه، همه اش استصحابات جزئیه است اما اثری را که شما می خواهید بار بکنید، آثاری است که بر کلی بار شده، بر عنوان طبیعی بار شده، در این صورت شما چه حق دارید خمریت«هذا المایع» را استصحاب بکنید؟ اما اگر حرمتی را که روی کلی خمر بار شده، مترتب بکنید، مستصحب شما«شیء و موضوع الاثر، شیء آخر»، مستصحب شما خمریت«هذا المایع» است. لذا این قابل تصور نیست که انسان، خمریت را به طور کلی استصحاب بکند. اگر شما می توانستید یک استصحاب خمریت به طور کلی، تصور بکنید، اثر حرمت و نجاست را بر آن بار بکنید اما کجا شما استصحاب خمریت به طور کلی دارید؟ هرجایی هست، جزئی و فرد است. خمریت«هذا المایع، کریه هذا الماء»، نجاست، البته به طور موضوعی، نه به صورت حکمی مثل سایر موارد.

لذا راهی را که مرحوم آخوند طی کردند، گرفتار همین اشکالی است که ملاحظه کردید.

راه حل بعض الاعلام برای ترتیب اثر بر فرد

بعض الاعلام راه دیگری را ذکر کرده اند و آن این است که فرموده اند: ما از اول این طرف قصه را قبول نداریم، اصلا«الخمر حرام» را قبول نداریم که موضوع برای حرمت، کلی خمر باشد. موضوع برای نجاست، کلی خمر باشد. نه، این«الخمر حرام»، به صورت قضیۀ حقیقیه است، نه این که به صورت قضیۀ طبیعیه باشد. یک وقت شما می گویید:

«الانسان حیوان الناطق» این قضیه قضیۀ طبیعیه است اما در«الخمر حرام» ایشان