سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 249

اعتباری باشد، یا امر واقعی و حقیقی باشد.

فرق بین خارج محمول و محمول بالضمیمه بنابر احتمالات مختلف

ایشان بعد دوتا مثال ذکر می کنند: یک مثال برای امر انتزاعی واقعی که مرحوم آخوند هم اینجا را قبول دارند و آن این است که می فرمایند: اگر یک جسمی در یک محلی در یک زمانی وجود داشت قطعا، و بعد در یک زمان دیگری ما جسم دوم را در یک مکانی اسفل از جسم اول قرار دادیم، لکن شک داریم که آیا در آن حالی که ما جسم دوم را در مکانی اسفل از مکان جسم اول قرار دادیم، جسم اول در آن زمان در همان مکان اوّلی خودش باقی بود یا از آنجا برداشته شده بود؟ اگر جسم اول درحالی که جسم دوم را در مکانی پائین تر از مکان جسم اول قرار دادند، در آن زمان هم در مکان خودش باقی باشد، اینجا جسم اول اتصاف به فوقیت نسبت به جسم دوم پیدا می کند، فوقیت متوقف بر این است که جسم اول تا زمان آمدن جسم دوم در همان مکان خودش باقی باشد.

پس اینجا شک داریم که آیا در زمان آمدن جسم دوم، آیا جسم اول در مکان خودش باقی بود یا نه؟ ما استصحاب بقای جسم اول را در مکان اول بکنیم و با این استصحاب فوقیت را ثابت بکنیم، و اثری را که فرضا مترتب بر فوقیت جسم اول نسبت به جسم دوم شده، آن اثر را بار بکنیم، این بلا اشکال مثبت است. استصحاب بقای جسم اول نمی تواند فوقیت را ثابت بکند، فوقیت لازمۀ عقلی او است، فوقیت یک امری است غیر از مستصحب شما. و اگر اثر شرعی بر جسم بار نشده، بلکه بر فوقیت جسم اول نسبت به جسم دوم بار شده، شما با استصحاب بقای جسم اول، فوقیت را نمی توانید اثبات بکنید، و در نتیجه نمی توانید آثار شرعی مترتب بر فوقیت را بر این استصحاب بار بکنید.

بله اگر یک اثری شرعی بر نفس بقای جسم اول در مکان اول باشد، آن اثر ترتب پیدا می کند. اما فرض ما این است که اثر بر فوقیت مترتب است و استصحاب در وجوب جاری می شود، استصحاب بقای جسم اول نمی تواند فوقیت را اثبات بکند و در نتیجه آثار فوقیت ترتب پیدا نمی کند.

این فرض را هم که مرحوم آخوند قبول دارند، عمده مثال دوم است. ایشان می فرماید: در امر اعتباری هم همینطور است. مثال را اینجوری ذکر می کنند می فرماید:

شما علم به وجود یک زنی داشتید، در سن ده سالگی می دانستید که این وجود داشت،