سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 266

در باب وضو هم همینطور است، منتها در باب وضو باید معنایی را ملتزم شویم، و آن این است که خود استصحاب وضو دلیل بر این است که مأموربه در باب وضو طهارت نفسانیه است، نه اینکه مأموربه صرف غسلتان و مسحتان باشد. برای اینکه در غسلتان و مسحتان بقا و عدم بقا تصور نمی شود، اینکه شما می گویید: «الوضوء باق ام منتف» دلیل بر این است که وضو تأثیر در حالت نفسانیه و طهارت نفسانیه می کند، آن طهارت نفسانیه تا مادامی که یکی از نواقض تحقق پیدا نکند، باقی است، بعد از آن که یکی از نواقض تحقق پیدا کرد منتفی می شود، و الا اگر ما غیر از وضو چیز دیگری به نام طهارت نفسانیه نداشته باشیم، اصلا شک در بقا و عدم بقا در آن تصور نمی شود، عمل باقی است یا باقی نیست، معنا ندارد. اگر غسلتان و مسحتان مثل ضرب باشد، مثل قتل باشد، مثل سایر اعمال باشد، «ما معنی بقاء هذه الاعمال»؟ ضرب اگر بخواهد بقا داشته باشد، معنایش این است که ضرب باقی باشد، قتل اگر بخواهد بقا داشته باشد، معنایش این است که نفس العمل باقی باشد، شما که اول ظهر وضو گرفتید، الان می گویید: من شک دارم در اینکه وضوی من باقی است یا منتفی شده است، اگر وضو و مأموربه مقدمی نفس همین اعمال باشد، در اعمال بقا تصور نمی شود، چون در ظرف خودش تحقق پیدا کرده و تمام شده است.

جریان استصحاب در مطلق شرط

حالا من نمی خواهم تحقیق این مسأله را اینجا ذکر کنم؛ ولی نفس شک در بقا و استصحاب وضو که در صحیحه اولای زراره مطرح است، یکی از ادله این است که وضو مؤثر در یک طهارت نفسانیه است، و آن طهارت نفسانیه قابل بقا و دوام است، و تا مادامی که یکی از نواقض تحقق پیدا نکند آن معنای قلبی و نفسی به قوت خودش باقی است، آن طهارت نفسانیه«حکم شرعی»، منتها وضعی، شارع حاکم به آن طهارت است، شارع مبین آن طهارت است، همانطوری که«وجوب الصلاه حکم تکلیفی»، این«حکم شرعی وضعی»، لذا اگر ما باشیم و این دو روایت زراره در خصوص اینها، مسأله از این راهی که عرض کردیم قابل حل است، لکن اشکال مهم این است که بزرگان و محققین از اصولیین استصحاب را در مطلق شرط جاری می کنند، می خواهد شرط از احکام وضعیه باشد یا از امور تکوینیه باشد، عبادی باشد یا غیر عبادی باشد، هرچه باشد شرط،