سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 268

در اینجا استصحاب جاری نیست، اگر فرمودید: جاری نیست ما از شما می پرسیم چرا؟ «لا تنقض الیقین بالشک» را شارع گفته است، استصحاب باید در جایی جاری شود که به شارع مرتبط است، به شارع ارتباط داشته باشد، اما نحوۀ ارتباطش به یکی از آن دو کیفیت باشد، دلیلی هم بر آن قائم نشده است.

استصحاب شرط

ممکن است ما نحوۀ ارتباط سومی پیدا کنیم، یک کیفیت ارتباط سومی پیدا کنیم، و آن استصحاب شرط است. به این نحو: می گوییم: یک جایی شارع فرموده است: «لا صلاه الا بطهور»، این«لا صلاه الا بطهور» یعنی طهارت واقعیه، طهارت حقیقیۀ قطعیه، اما می بینیم که دلیل شارع منحصرا«لا صلاه الا بطهور» نیست، شارع«لا تنقض الیقین بالشک» را هم به عنوان قانون شرعی مطرح کرده است، «لا تنقض الیقین بالشک» را ما ملاحظه می کنیم، و آن را در مورد طهور می آوریم و در طهارت«لا تنقض الیقین را بالشک» را پیاده می کنیم، می گوییم: «لا تنقض الیقین بالشک» می گوید: استصحاب طهارت جریان پیدا می کند، شما اینجا سؤال می کنید که این استصحاب طهارت چطور می تواند به شارع ارتباط پیدا کند؟ چطور می تواند با«لا تنقض الیقین بالشک» ارتباط داشته باشد؟ می گوییم: ارتباط خیلی روشنی برای شما درست می کنیم، و آن ارتباط این است که این«لا تنقض الیقین بالشک» که استصحاب طهارت را برای ما جاری می کند، وقتی کنار«لا صلاه الا بطهور» گذاشتیم، این مثل یک دلیل حاکم و مثل دلیل مبیّن برای ما مسأله را اینجوری تبیین می کند که«ایها المکلف» آن طهوری که در«لا صلاه الا بطهور» شرطیت برای نماز پیدا کرده است، بدان که آن طهور توسعه دارد و طهارت استصحابیه را هم شامل می شود، اگر«لا تنقض الیقین بالشک» نبود، شما از«لا صلاه الا بطهور» نمی توانستید استفاده کنید که طهارت استصحابی هم مثل طهارت متیقن و معلوم است، اما به کمک«لا تنقض الیقین بالشک»، در«لا صلاه الا بطهور» توسعه داده می شود، یعنی وقتی که این دوتا دلیل را کنار هم می گذاریم مفاد«لا صلاه الا بطهور»، «شرطیه الطهاره» می شود، و مفاد«لا تنقض الیقین بالشک» توسعۀ دایره طهارت می شود. و لازم نیست که طهارت شرط به صورت طهارت واقعیه باشد، بلکه اگر طهارت استصحابیه هم بود و طهارت مستصحبه هم بود، در عنوان«لا صلاه الا بطهور» کفایت می کند.