سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 276

همۀ اینها برگشت به مقام جعل می کند، برگشت به مقام تقنین می کند. معنا ندارد که «لا صلاه الا بطهور» معنایش طهور واقعی باشد، لکن در مورد استصحاب طهارت بگوید:

نماز با احتمال طهارت مورد قبول من است؛ چنین چیزی نمی شود. اگر هم مورد قبول واقع شد، این کاشف از توسعه ای است در مقام جعل، کاشف از گستردگی دایرۀ شرطیت است. معلوم می شود که دایرۀ شرط منحصرا طهور واقعی نیست، بلکه طهور استصحابی هم در ردیف طهور واقعی آن از نظر مقام جعل و مقام جعل شرطیت، شرطیت دارد. پس ملاحظه فرمودید که این راهی را که من عرض کردم به نظر می آید که بهترین راه است و در اینجا مسأله حل می شود، بدون اینکه ملتزم به حرف بعض الاعلام بشویم، و بدون اینکه آن حرفهای مضطربانه ای که در کلام سیدنا الاستاذ الاعظم الامام(مد ظله العالی) در این مسأله بالخصوص دیده می شد، ملتزم بشویم.

یک نکته دیگر باقی ماند و آن این است که روی این بیانی که ما در استصحاب شرط کردیم، در استصحاب مانع هم این بیان جریان پیدا می کند. استصحاب مانع هم معنایش توسعۀ دایرۀ مانعیت است، توسعۀ دایرۀ قاطعیت است. همان بیانی که در استصحاب شرط جریان دارد، در استصحاب وجود مانع هم جریان دارد. اما در استصحاب عدم المانع چطور؟ اساس اشکال یکی هم روی این جهت بود، که بین استصحاب وجود شرط و استصحاب عدم المانع چه فرقی وجود دارد؟ ما می خواهیم بیان فرق بکنیم، همین راهی را که طی کردیم، علاوۀ بر اینکه مصحح جریان استصحاب در باب شرط است و هیچ قاعده ای را هم به هم نمی زند، لازمۀ این بیان این است که استصحاب عدم المانع جریان پیدا نکند. چرا؟ عدم المانع. برای اینکه این استصحاب عدم المانع می خواهد چه نقشی داشته باشد؟ استصحاب طهور به لحاظ اینکه دایره طهور توسعه پیدا می کند. استصحاب مانع چون دایره مانعیت توسعه پیدا می کند. اما استصحاب عدم المانع چطور؟ این اشتباه نشود با آن حرفی که در اول بحث امروز اشاره کردم.

اشکال جریان استصحاب عدم مانع

یک وقت استصحاب عدم مانعیت جریان پیدا می کند، ما در مسألۀ بعدی می گوییم اشکالی ندارد، فرقی بین استصحابات وجودیه و عدمیه در باب احکام نمی باشد. اما ما نمی خواهیم استصحاب عدم المانعیه جاری کنیم، ما می خواهیم استصحاب عدم المانع