سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 281

شما نمی گذارد، استصحاب یک حکم ظاهری است، حکم تعبّدی به بقای مستصحب است، و محدود است به آن چیزهایی که تعبّد در او راه پیدا می کند.

اگر شارع می گوید: «هذا خمر بقائا» معنایش این است که تعبّد به بقای خمر می کند در رابطه ای با خودش. اما در استصحاب خمریت دیگر ما اسکار را نمی توانیم ثابت کنیم «لا تنقض الیقین بالشک» نمی گوید حالا که شما استصحاب خمریت را جاری کردید «فهذا المایع الان مسکر» لا تنقض این معنا را دلالت ندارد، مسکریت لازمۀ خمر واقعی است، آن هم نه لازم شرعی خمر واقعی باشد، لازم غیر شرعی است، و ملزومش هم خمر واقعی است. پس شما چطور می توانید با استصحاب خمریت، مسکریت را و یا اثر شرعی به وساطت مسکریت را ثابت کنید؟ اثری که شرعا روی مسکریت بار شده باشد، شما به استصحاب خمر نمی توانید این اثر شرعی را ثابت کنید.

پس ملاک هم روشن است، لوازم غیر شرعیه ای که موضوعش واقع مستصحب است به استصحاب ثابت نمی شود، آثار شرعیه ای که به توسط چنین لوازمی هم بر مستصحب بار می شود، چون موضوعش ثابت نشده، معروض این آثار ثابت نشده، آن آثار شرعی هم ترتب پیدا نمی کند. اما اگر یک جایی فرض کردیم که یک چیزی در عین اینکه لازم عقلی هست و در عین اینکه لازم غیر شرعی است، ولی ملزومش مستصحب واقعی تنها نیست، بلکه ملزومش ثبوت المستصحب است، سواء کان واقعا ثابت شده باشد، یا ظاهرا ثابت شده باشد، که ترتب این لازم محدود به واقع مستصحب نیست، مستصحب باشد حالا یا واقعا باشد، یا تعبدا باشد، این لازم برایش ترتب پیدا می کند.

تحقق ملزوم در صورت ثبوت بقای مستصحب با استصحاب

آیا در اینجا هم ما می گوییم: این لازم به استصحاب بار نمی شود؟ یا اگر خود این لازم، معروض یک اثر شرعی بود، می گوییم: آن اثر شرعی بتوسط چنین لازم بار نمی شود؟ اینجا چرا بار نشود؟ برای اینکه استصحاب، تحقق مستصحب را ولو ظاهرا اثبات می کند. و ما فرض کردیم که این لازم بتعبیر من لازم اعم است، این لازم واقع مستصحب که نیست، لازم واقع یا ظاهر، هر دو است. وقتی که استصحاب بقای مستصحب را ظاهرا ثابت کرد، حقیقتا ملزوم این لازم تحقق پیدا می کند، واقعا ملزوم این لازم تحقق پیدا می کند. برای اینکه ملزومش اعم از واقع و ظاهر بوده، ملزومش