سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 282

اختصاص به واقع نداشته است. حالا اگر ملزوم اعم از ظاهر و واقع شد، اینجا ظاهر که تحقق پیدا کرده، پس صدق می کند که حقیقتا ملزوم این لازم عقلی تحقق دارد.

مثالی که ایشان می زنند همان مثالی است که ما مکرر اشاره می کردیم، می فرماید: شما اگر استصحاب وجوب نماز جمعه(نماز جمعه اش را ایشان نفرموده) را جاری کردید، به استصحاب، این وجوب ظاهرا ثابت می شود، لازم عقلی آن عبارت از وجوب موافقت است، حرمت مخالفت است، استحقاق عقوبت بر مخالفت است، اینها همه احکام عقلیه هستند. وجوب موافقت حکم شرعی، این حکم عقلی. حرمت مخالفت با حکم شرعی، حکم عقلی. استحقاق عقوبت علی مخالفت حکم شرعی، این هم حکم عقلی است. لکن موضوع این حکم عقلی آیا تنها وجوب واقعی است؟ یا اگر برطبق یک دلیلی شارع ظاهرا حکم به وجوب صلات جمعه کرد، به مقتضای«لا تنقض الیقین بالشک» آیا این احکام عقلیه بر این وجوب ترتب پیدا نمی کند؟ حالا که شما استصحابا وجوب نماز جمعه را ثابت کردید، دیگر بر شما موافقت لازم نیست؟ یا اینکه واضح است که موافقت کردن بر شما لازم است؟ و سرّش این است که این احکام عقلیه موضوع و ملزومش تنها احکام واقعیه نیستند. تنها وجوب واقعی ملزوم این احکام نیست، بلکه هم وجوب واقعی وجوب موافقت دارد در آنجایی که معلوم باشد، و هم وجوب ثابت به استصحاب وجوب موافقت دارد.

ثبوت برخی آثار غیر شرعی با استصحاب

لذا هیچ تردیدی نیست که شمایی که وجوب نماز جمعه را استصحاب می کنید، این احکام عقلیه بر او ترتب پیدا می کند. و اگر فرضا این احکام عقلیه ای که گفتیم مترتب می شود، اگر موضوع برای یک حکم شرعی قرار گرفته باشد که حکم شرعی لازم باشد، طبعا آن احکام شرعیه هم ترتب پیدا می کند. برای اینکه موضوع برای هر دو وجود پیدا کرده، هم موضوع برای لوازم عقلیه درست شده، و هم خود لوازم عقلیه که موضوع برای آثار شرعیه هستند، تحقق پیدا کرده اند. در نتیجه این مسأله کلیت ندارد که ما بگوییم در استصحاب اصلا صحبت از لوازم غیر شرعی نشود! نه، لوازم غیر شرعی که ملزوماتش خصوص احکام واقعیه باشد، یا موضوعات واقعیه فرق نمی کند. اما آنهایی که موضوعش اعم است، روی قاعده آنها ثابت می شوند و آثار شرعیۀ مترتبۀ بر آنها هم