سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 283

ترتب پیدا می کند.

تسامح در اثبات لوازم غیر شرعی با استصحاب از نظر حضرت امام(ره)

این مطلب به این صورتی که ملاحظه می فرماید و مرحوم آخوند هم در کفایه ذکر فرموده اند بنظر یک مطلب روشن و قابل قبولی می آید. لکن سیدنا الاستاذ الاعظم الامام (مد ظله العالی) می فرمایند: در این حرف مسامحه است، این حرف مبنی بر تسامح است، چرا؟ می فرمایند: برای خاطر این معنا که اصلا غیر از احکام واقعیه هیچ حکمی وجوب موافقت ندارد، حرمت مخالفت ندارد، استحقاق عقوبت بر مخالفت ندارد. این احکام ظاهریه اینها احکام طریقیه هستند، و این احکام طریقیه اصالت ندارند، بلکه اینها برای تحفّظ بر واقع و برای رسیدن به واقع جعل شده اند، و الا خودشان من حیث هو هو هیچ گونه موضوع برای وجوب موافقت و حرمت مخالفت نیستند.

اگر یک روایتی(در توضیح کلام ایشان عرض می کنیم) گفت: «صلاه الجمعه واجبه» و این روایت پشتوانۀ صدق العادل دارد، صدق العادل می گوید: این روایت معتبر است و باید عملا قول عادل را تصدیق کنید، عادل هم می گوید: «صلاه الجمعه واجبه»، اینجا سؤالی مطرح می شود، اگر کسی مخالفت کرد با اینکه خبر زرارۀ عادل بر وجوب نماز جمعه قائم شده بود و صدق العادل هم حجیّت این خبر زراره را دلالت می کرد و تأمین می کرد، معذلک این آدم نماز جمعه نخواند«ثم انکشف» ولو فی الاخره«ثم انکشف» که نماز جمعه بحسب واقع وجوب نداشته، آیا در اینجا استحقاق عقوبتی مطرح است؟ - البته مسألۀ تجرّی را کنار بگذارید، مسأله تجرّی آن یک حساب دیگری دارد، روی نفس این عنوان که نماز جمعه به حسب حکم ظاهری کان واجبا، و شما مثلا مرحوم آخوند می فرمایید: استحقاق عقوبت بر مخالفت، موضوعش اعم از حکم ظاهری و واقعی است.

اینجا که بحسب ظاهر نماز جمعه واجب بوده، و روایت زراره که مقامش از استصحاب هم بالاتر است، به عنوان یک اماره حجیّت پیدا کرده و صدق العادل هم تأیید کرده است او را، - اگر اینجا شما بخواهید بگویید: استحقاق عقوبت بر مخالفت هست، معنایش این است که اینجا شما عصیانی را تصویر کنید غیر از تجرّی، یک معصیت حقیقیه مطرح کنید بنام مخالفت حکم ظاهری و بگویید: همانطور که«مخالفت حکم واقعی معصیه یوجب استحقاق العقوبه»، مخالفت حکم ظاهری هم«معصیه یوجب استحقاق العقوبه».