سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 287

به این عنوان لزوم متابعت دارد. اگر خبر واحد نبود، «ما کنّا معذبین» جلوی قضیه را می گرفت، اما با وجود خبر واحد و صدق العادل دیگر نه. این تکلیف واقعی اینطور نیست که اگر ثابت باشد گریبان شما را نگیرد، گریبان شما را می گیرد. لذا لازم است رعایت کنید مبادا گرفتار مخالفت واقع و معصیت موجبۀ لاستحقاق العقوبه بشوید.

یک تنبیۀ کوچکی هم است در ظرف چند دقیقه عرض بکنیم بعد می رویم سراغ آن مسألۀ مجهوله التاریخ که بحث بسیار مفصلی است.

توجه به بقای مستصحب در زمان لاحق در استصحاب

این تنبیه دیگر به اصل مثبت مربوط نیست، خودش یکی از تنبیهات مستقلۀ در باب استصحاب است، در حقیقت بحث اصل مثبت دیگر بطور کلی تمام شد. حالا این یک بحث مستقلی است و آن این است که آیا این مستصحب ما - حالا روی همان تعبیر ما ذکر می کنیم ولو اینکه با آن کیفیت ما نپذیرفتیم - که گفتیم: یا باید خودش اثر شرعی باشد، یا موضوع برای اثر شرعی، آیا حدوثا و بقائا باید این دو جهت درش وجود داشته باشد؟ یعنی اگر موضوع برای اثر شرعی است، هم در زمان سابق هم در زمان لاحق. و اگر خودش اثر شرعی است، هم در زمان لاحق هم در زمان سابق؟ یا اینکه نه ما به سابقش دیگر چه کار داریم؟ در استصحاب، مسألۀ بقا مطرح است. الان که شارع می خواهد حکم به بقا بکند، این حال مطرح است، در این حال باید یا خودش اثر شرعی باشد یا موضوع برای اثر شرعی، ولو اینکه در زمان گذشته این خصوصیت در آن وجود نداشته است. از نظر حکم مسأله که مسأله همین است، استصحاب چه کار دارد به اینکه در زمان سابق هم این موضوع برای اثر شرعی باشد! در زمان سابق هم خودش حکم شرعی باشد! استصحاب ناظر به بقا است. الان شارع می خواهد دخالت کند و تصرف کند. الان یا باید حکم شرعی باشد یا موضوع برای حکم شرعی. می خواهد در زمان سابق این خصوصیت را داشته باشد یا نداشته باشد.

جایی که در زمان سابق هم باشد، که مثالهایش خیلی روشن است همین مثالهای معمولی است که مرتب ذکر می کردیم. اما آنجایی که در زمان سابق خودش اثر شرعی نبوده و الان خودش اثر شرعی است، مثل استصحاب عدم تکلیف. شما وقتی استصحاب عدم تکلیف را جاری می کنید، این مستصحب شما عدم تکلیف در ازل