سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 288

است، عدم تکلیف در ازل که به شارع مربوط نیست، عدم تکلیف در ازل که حکم شرعی نیست. ولی همین عدم تکلیف در ازل را وقتی که به استصحاب ادامه می دهید و در زمان شرع مطرح می کنید، عدم تکلیف در زمان شارع مرتبط به شارع می شود و در حقیقت می شود اثر شرعی. اینجا مستصحب شما در زمان سابق اثر شرعی نبود، اما در زمان لاحق که شما الان شک می کنید و به استصحاب این عدم تکلیف را ثابت می کنید، الان خودش اثر شرعی است، با توجه به آن حرفی که دیروز زدیم که همانطوری که استصحاب در وجود احکام جریان پیدا می کند، در عدم تکلیف هم جریان پیدا می کند.

و اما مثال موضوعی که مثالش خیلی روشن است. پدر زید مرده زید خودش یک سال قبل از فوت پدرش حیات داشت، ما الان شک می کنیم که زید در حال فوت پدرش مرده بوده قبلا یا در حال موت پدرش حیات داشت؟ شما استصحاب حیات را در او جاری می کنید، این استصحاب حیات اثرش این است که زید در حال فوت پدر حیات داشته، و اگر در حال فوت پدر حیات داشت، وارث پدر است، اموال پدر به او انتقال پیدا کرده است. اینجا این مسألۀ وارث بودن(وارث فعلی) و انتقال اموال پدر، مربوط به حیات زید در زمان لاحق است، و الا در زمان سابق که پدرش زنده بود این هم زنده بود، این حیات اثری نداشت. از نظر انتقال مال پدر به او هیچ گونه اثری برایش ترتب پیدا نمی کرد. اما اگر در زمان فوت پدر حیات داشته باشد، این حیات در زمان فوت، اثرش این است که مال پدر به او انتقال پیدا می کند. شما استصحاب حیات زید را تا زمان فوت پدر جاری می کنید و اثر انتقال اموال پدر را به او بر این استصحاب مترتب می کنید.

پس در باب استصحاب لازم نیست که اثر هم در حدوث باشد و هم در بقا، بلکه همان بقائا کفایت می کند، تا تنبیه بعد ان شاء اللّه.

پرسش:

1 - کلام مرحوم آخوند(ره) در عدم ترتب آثار غیر شرعی را بیان کنید.

2 - آیا با استصحاب؛ تحقق ملزوم در صورت ثبوت بقای مستصحب لازم است؟

3 - چگونه برخی آثار غیر شرعی با استصاب ثابت می شوند.

4 - تسامح در اثبات لوازم غیر شرعی با استصحاب را از نظر حضرت امام(ره) ذکر کنید.

5 - آیا در استصحاب توجه به بقای مستصحب در زمان لاحق لازم است؟