سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 291

یا نه؟ و ثانیا چه استصحابی جریان پیدا می کند؟ و ثالثا اثری که بر این استصحاب ترتب پیدا می کند عبارت از چیست؟ فرض کنید موتی تحقق پیدا کرده نمی دانیم این موت روز پنجشنبه تحقق پیدا کرد یا روز جمعه تحقق پیدا کرد؟ لکن قطعا در روز جمعه موتی بوده است. حالا یا از باب اینکه در همان روز حادث شده! یا از باب اینکه نه روز پنجشنبه حادث شده و ادامه پیدا کرده است. پس موتی واقع شده مردد بین این است که آیا روز پنجشنبه تحقق پیدا کرد یا روز جمعه تحقق پیدا کرد؟

اینجا اولین ادعا این است که شما با اینکه عالم به تحقق موت هستید، ولی چون زمان موت مشخص نیست، می توانید استصحاب جاری کنید، چه استصحابی؟ استصحاب عدم تحقق موت در روز پنجشنبه، نه اینکه به این عنوان سابقه داشته باشد، کسی توی ذهنش نیاید که این حالت سابقه ندارد. نه ما عدم الموت را استصحاب می کنیم، عدم الموت مستصحب ما است، به استصحاب، این عدم الموت را استمرار می دهیم و ادامه می دهیم تا روز پنجشنبه، می گوییم: روز پنجشنبه هم عدم الموت بوده، عدم الموت تا پنجشنبه که پنجشنبه هم داخل است این ادامه پیدا کرده است.

آیا کسی می تواند این اشکال را مطرح کند که چون شما اجمالا عالم به تحقق موت هستید و یقین به تحقق موت دارید، این یقین بطور کلی مانع از جریان استصحاب عدم الموت است؟ تا پای یقین به موت آمد دیگر جلو استصحاب عدم الموت گرفته می شود؟ جواب این است که نه، ما نسبت به روز پنجشنبه قضیۀ متیقنه و قضیۀ مشکوکه داریم، این عدم الموت قبلا تحقق داشته، شک داریم که این عدم الموت آیا روز پنجشنبه هم ادامه پیدا کرد، آیا استمرار پیدا کرد؟ اینجا از نظر استصحاب چه اشکالی در کار است؟ آیا مانعی از جریان استصحاب در کار است؟ آیا«لا تنقض الیقین بالشک» در اینجا کمبودی دارد تا جریان پیدا کند؟ آیا قضیۀ متیقنه و قضیۀ مشکوکه ما در این رابطه نداریم؟ ظاهر این است که چرا، نسبت به روز پنجشنبه حالت تردید است، نسبت به روز جمعه اصل الموت یقینی است. لذا روز جمعه از حریم استصحاب خارج است، اما روز پنجشنبه استصحاب عدم موت به قوت خودش باقی است.

عناوین مختلف و جریان استصحاب در آنها

اینجا ما سه تا عنوان داریم و در یکی از این سه عنوان هم دوتا احتمال جریان دارد،