سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 295

اثر شرعی بار می شود، چه مانعی دارد که ما جزئش را بواسطۀ استصحاب ثابت کنیم؟ و جزء دیگر را به وسیلۀ وجدان ثابت کنیم؟ در نتیجه بر این استصحاب شما اثر حدوث ترتب پیدا می کند، بشرطی که ما معنای حدوث را یک معنای مرکبی بدانیم بدون اینکه تقیّدی و ارتباطی بین اجزاء در مفهوم مرکب نقش داشته باشد و ارتباط داشته باشد.

(سؤال... و پاسخ استاد): شما اگر می خواستید اشکال بکنید اینجور اشکال می کردید:

آیا این که شما در باب استصحاب می گفتید که باید اثر شرعی بر استصحابات موضوعیه ترتب پیدا کند، اگر جزء الموضوع را ما به استصحاب بخواهیم ثابت کنیم، این استصحابش جریان پیدا می کند یا نه؟ برای اینکه جزء الموضوع بما هو جزء الموضوع که موضوع برای اثر نیست، این جزء موضوع الاثر است. ما هم در جواب شما عرض کنیم که همین مقدار در باب استصحاب کافی است، لازم نیست که مستصحب شما تمام الموضوع للاثر باشد. اگر جزء الموضوع للاثر هم باشد، با آن قاعدۀ کلیه ای که در استصحابات موضوعیه باید آثار شرعیه ملاحظه بشود، هیچ منافاتی ندارد. در حقیقت ما با استصحاب جزء موضوع، جزء دیگر را ثابت نمی کنیم. نه، موضوع ما دوتا جزء دارد اینجا، این دوتا جزء هم ربطی به هم ندارد، یکی را ما بالوجدان می دانیم، یکی را هم به استصحاب ثابت می کنیم.

کلام بعض الاعلام در جواز مرکب بودن موضوع

مثال خوبی در کلام بعض الاعلام است و آن این است که مثلا یک برادر طلبه و اهل علم، عدالتش یک روزی در عالم طلبگی برای ما محرز بود، قطعا عادل بود پشت سرش نماز می خواندیم. سالها گذشت و این درس خواند و به مقامی رسید، تا به جایی که ما احراز کردیم که صار مجتهدا، اما الان که صار مجتهدا چون مدتی است با او معاشرت نداشتیم، نمی دانیم عدالت زمان طلبگی در او باقی هست یا نه؟ اگر آن عدالت هم باقی باشد، اجتهاد هم که حالا بدست آورده، پس نتیجتا«یجوز تقلیده» می شود تقلیدش را کرد.

اما اگر خدای نکرده عدالت را از دست داده باشد، این فقط فتاوایش برای خودش بدرد می خورد نه برای دیگران. شما در اینجا استصحاب عدالت را جاری کنید. در نتیجه الان بحکم استصحاب عدالتش را احراز کردید، اجتهادش را هم که مسلم می دانستید،