سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 308

درس چهارصد و هفتاد و پنجم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

بیان تحقق فاعل در کان تامه و اتصاف موضوع به محمول در ناقصه

در دو حادث«معلومی الحدوث» که ما شک در تقدم و تأخر و تقارن آنها داریم، یک وقت این است که در لسان دلیل شرعی، موضوع اثر، وجود خاص یکی از این دوتا است و مقصود از وجود خاص؛ یعنی نه صرف الوجود و تحقق آن، بلکه خصوصیّت وجودی آن که این خصوصیّت، عبارت از تقدّم این حادث بر حادث دیگر است، «اصل الحدوث و اصل التحقق»، موضوعیّت برای اثر شرعی ندارد بلکه خصوصیّت وجود، موضوع است. «تقدم هذا الحادث علی الحادث الآخر»، این موضوعیّت برای وجود؛ یعنی برای اثر دارد.

این وجود خاص که موضوع برای اثر است، یک وقت به نحو کان تامه موضوعیّت برای اثر دارد، یک وقت به نحو کان ناقصه موضوعیت برای اثر دارد. فرق بین کان تامّه و کان ناقصه، عبارت از این معنا است که در کان تامه، اصل تحقق آن فاعل را بیان می کند،