سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 313

اگر کسی در باب استصحاب این معنا را کافی بداند کما اینکه تعجب این است که خود مرحوم آخوند در بحث عام و خاص کفایه، در مسألۀ مرئۀ مشکوکه القرشیه، استصحاب عدم قرشیّت را جاری کردند. ایشان می فرمایند: ما از راه استصحاب عدم قرشیّت، می توانیم بگوییم که عنوان مخصّص دلیلی را که می گوید: «النساء تحیض الی» پنجاه سال«الاّ القرشیه»، می توانیم با استصحاب عدم قرشیت، عنوان مخصّص را منتفی بکنیم درحالی که استصحاب عدم قرشیت، همان طوری که مکررا عرض می کردیم، روی همین مبنا است برای اینکه آن زمانی که مرأه قرشیه نبود، زمانی بود که مرأه نبود تا اینکه قرشی باشد و یا نباشد و الاّ آیا از حین ولادت، این مشکوک است که«هل تکون قرشیه ام لا قرشیه؟» لکن آنجا می فرمودند: همین مقدار در باب استصحاب کافی است که قضیۀ مشکوکه و متیقنۀ ما، این عنوان را داشته باشد، «لیست هذا المرأه بقرشیه» ولو اینکه متیقنۀ آن به نحو سالبۀ به انتفای موضوع است و مشکوکۀ آن سالبۀ به انتفای محمول است، همین در جریان استصحاب کفایت می کند.

اشکال به مرحوم آخوند(ره) در عدم جریان استصحاب با کان ناقصه

لذا روی آن مبنای مرحوم آخوند، اینجا به ایشان اشکال شده است که شما مگر تغییر مبنا دادید، شما که استصحاب عدم قریشیّت را در باب عام و خاص اجرا می کردید، اینجا چرا استصحاب عدم تقدّم موت زید را بر موت عمرو، به نحو کانۀ ناقصه جاری نمی کنید؟ اینجا هم عین آنجا است. آنجا متیقن، سالبۀ به انتفای موضوع است و مشکوک، سالبۀ به انتفای محمول است، اینجا هم مسأله همین طور است.

لکن همان طوری که ما مکررا عرض کردیم، حق با فرمایش مرحوم آخوند است و اگر مستصحب، قضیۀ سالبۀ به انتفای موضوع باشد، استصحاب جریان پیدا نمی کند و ما نمی توانیم اسم این را شک در بقا، بگذاریم. اتحاد قضیۀ متیقنه و مشکوکه، در اینجا تحقق ندارد. آیا صدق می کند که سالبۀ به انتفای موضوع با سالبۀ به انتفای محمول، اینها قضیۀ واحده هستند و تا زمانی که صدق اتحاد نکند، در باب«لا تنقض الیقین بالشک»، استصحاب آن، نمی تواند جریان پیدا بکند؟

پس این فرمایش مرحوم آخوند در اینجا، «خلافا لبیان» ایشان در استصحاب عدم قرشیت، یک مسألۀ تمامی است و اگر موضوع اثر، به نحو کان ناقصه شد نه حالت