سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 315

باشد، نفی که منافات با نقص ندارد، حالا من توضیح می دهم.

فرق لیس تامه یا عدم محمولی با لیس ناقصه یا عدم نعتی

ما دو جور لیس داریم: یک لیس تامّه داریم و یک لیس ناقصه داریم، لیس تامه مثل همین«لیس زید» در مقابل«کان زید»، «کان زید» إخبار از اصل تحقق زید است، «لیس زید» اخبار از عدم تحقق زید است، او اخبار به وجود زید است، این اخبار از عدم زید است. امّا لیس ناقصه مثل کان ناقصه است، یک موضوع«مفروض الوجود» دارد، منتها وقتی که انسان موضوع را مفروض الوجود می گیرد؛ یک وقت در مقام اخبار به اتصاف آن موضوع به یک شیئی است، مثل«کان زید قائما»، این اسمش کان ناقصه می شود، یک وقت همین موضوع مفروض الوجود، در مقام این هست که بگوید: اتصاف به محمول ندارد. زید آدم بدی نیست. پس زید را مفروض الوجود گرفته است و می خواهد اتصافش را از آدم بد بودن، ببرد و اتصافش را نفی بکند، این را لیس ناقصه می گویند.

لیس معروف در ادبیات، همین لیس ناقصه است. منتها لیس تامه هم، روی مقایسۀ با کان تامه، باید تحقق داشته باشد.

یک تعبیر دیگری هم هست و آن این است که از لیس ناقصه، تعبیر به عدم نعتی می کنند. نعت به معنای صفت است. معنای لیس ناقصه؛ یعنی آنی که آمده بگوید: این موضوع، اتصاف به خبر ندارد. عدم نعتی؛ یعنی این نعت را از موضوع ببرد و بگوید:

موضوع ما«لا یکون قائما، لا یکون فاسقا»، این نعت غیر محصّل بودن را از موضوع سلب بکند. اما از آن لیس تامه تعبیر به عدم محمولی می شود. این یک اصطلاحی است که از لیس تامه، به عدم محمولی تعبیر می شود؛ یعنی اصلا تحقق ندارد. موضوع وجود ندارد.

موضوع غیر متحقق است.

وقتی که این دوتا تصویر شد، این دوتا را در ما نحن فیه، می خواهیم ملاک قرار بدهیم و محل بحث، در آن عدم نعتی که لیس ناقصۀ در مقابل کان ناقصه است، مثل خود کان ناقصه، حالت سابقه ندارد. اگر اثر، مترتب شد بر لیس ناقصه، به این صورت که«کان موت زید، غیر متقدم علی موت عمرو»، این غیر، مفاد لیس است و اگر به تعبیر لیس بیاوریم، «لیس موت زید المفروض وجوده متصفا بانّه متقدم علی موت عمرو»، اگر این موضوع برای اثر شرعی قرار گرفت، باز حالت سابقه ندارد. حالت سابقۀ متیقنه، مگر باز