سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 320

این عدم واحد(یک عدم) موضوع برای حکم شرعی است. آیا ما می توانیم اینجا استصحاب را جاری کنیم یا نمی توانیم جاری کنیم؟ و اگر نتوانیم جاری کنیم چرا نمی توانیم جاری کنیم؟

عدم جریان استصحاب عدمی در مورد موضوع اثر شرعی

آیا این استصحاب عدم در مورد همان عدمی که موضوع برای اثر شرعی است، جریان پیدا می کند یا جریان پیدا نمی کند؟ اینجا مرحوم آخوند از جمله محققینی است که اصرار عجیبی روی این موضوع دارند و می فرمایند: اینجا استصحاب جریان پیدا نمی کند، چرا؟ برای توضیح کلام ایشان دو مقدمه ما باید ذکر کنیم، آن وقت بیان ایشان را با توجه به این دو مقدمه توضیح بدهیم:

یک مقدمه این است که در استصحاب یک مسأله ای معتبر است و یک امری به نام اتصال شک به یقین اعتبار دارد، یعنی چه شک به یقین اتصال داشته باشد؟ معنایش این است که شما چون در استصحاب، شک را شک در بقا می دانید، لازمه اش این است که مشکوک شما از نظر زمانی به متیقن شما از نظر زمانی متصل باشد، مثلا اگر شما اول ظهر یقین به طهارت دارید، یک ساعت بعد از ظهر یقین به حدث دارید، ساعت دو بعد از ظهر شک در حدث و طهارت می کنید، آیا این شک در حدث و طهارت را می توانید با آن یقین اولی به طهارت بسنجید؟ اگر بگویید: من اول ظهر یقین به طهارت داشتم، الان شک دارم در این که طهارت دارم یا نه؟ آیا این معنا در ذهن کسی می آید؟ یا می گوییم:

اینجا چون یک ساعت بعد از ظهر یقین به حدث پیدا شده است، شما اگر استصحابی بخواهید جاری کنید در رابطۀ با حدث باید استصحاب جاری شود، همین را وقتی که ما کنار هم می گذاریم، مگر من ظهر یقین به طهارت نداشتم؟ مگر یک بعد از ظهر یقین به حدث نداشتم، مگر ساعت دو بعد از ظهر شک در طهارت و حدث نداشتم؟ پس چرا استصحاب در رابطه با یقین به طهارت جریان پیدا نمی کند، و در رابطۀ با یقین به حدث جریان پیدا می کند؟ لا اقل مثلا کسی بگوید: معارضه درکار است، دو یقین بوده است، حالا هم شک وجود دارد، دو استصحاب باید جریان پیدا کند، چرا این حرفها زده نمی شود؟ بخاطر اینکه نسبت به یقین به حدث، زمان مشکوک شما، با زمان یقین به حدث، متصل به هم است، یقین به حدث یک بعد از ظهر است، شک در بقای حدث دو