سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 322

جاری می کنیم. معنا ندارد که کسی بگوید هم استصحاب حدث جاری می شود، و هم استصحاب طهارت جریان پیدا می کند.

پس از این معنا که در استصحاب شک در بقا اعتبار دارد، ما این عنوان را بدست می آوریم که«یعتبر اتصال زمان الشک بالیقین» و مقصود ما از زمان شک و یقین، زمان مشکوک و متیقن است نه زمان خود صفت شک و یقین.

تمسک به عام در شبهۀ مصداقیه

مقدمۀ دیگر این است که بحثی در باب عام و خاص شما ملاحظه فرمودید، و آن این است که تمسک به عام در شبهۀ مصداقیه مخصص آیا جایز است یا نه؟ اگر مولا گفت:

«اکرم العلماء» و بعد گفت: «لا تکرم الفساق من العلماء»، حالا زید عالم است لکن از نظر شبهه مصداقیه نمی دانید که«هل هو فاسق او لیس بفاسق»؟ اینجا محل بحث است که آیا تمسک به«اکرم العلماء» در شبهه مصداقیه«لا تکرم الفساق من العلماء» جایز است یا نه؟ بعضی مثل مرحوم صاحب عروه در بعضی از موارد قائل به جواز شده اند، و اکثر محققین هم قائل به عدم جواز شدند.

لکن در کنار این یک بحث دیگری است و آن این است که اگر ما در فردی نه از نظر فسق و عدالت تردید داشته باشیم، نه از نظر علم و جهل تردید داریم، در حقیقت شبهۀ مصداقیه خود دلیل عام است، نه شبهه مصداقیه دلیل مخصص، یک فردی را اصلا نمی دانیم که عالم است یا جاهل؟ فرض کنید که عدالتش را هم احراز کردیم، آیا این «واجب الاکرام» است یا نه؟

اینجا مسلم است که تمسک به هیچ دلیلی در شبهه مصداقیه خود آن دلیل جایز نیست، و لذا در همان«اکرم العلماء و لا تکرم الفساق منهم» اگر زید عالم بین فسق و عدم فسق مردد باشد، هیچ کسی نگفته: ما به«لا تکرم الفساق من العلماء» تمسک می کنیم، برای اینکه شبهه مصداقی خود آن دلیل است، همانطوری که در زید مشکوک الفسق به «لا تکرم الفساق من العلماء» نمی شود تمسک کرد، در امر«مشکوک العالمیه» که نمی دانید«هو عالم ام لیس بعالم؟» نمی توانید به«اکرم العلماء» تمسک کنید، و اگر مسأله را از عام و خاص قدری بیرون بکشیم، هم توسعه اش روشن می شود و هم خود مسأله.

در«لا تشرب الخمر»، یک نزاعی شما در باب برائت دارید که در شبهه موضوعیه،