سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 337

چهار در نماز بخواهید درست کنید، شبهۀ مصداقیه است؛ یعنی ندانید که شک هست یا نیست؟ مثل اینکه نمی دانید که«خمر او لیس بخمر»؟ آیا این دوتا در یک ردیف هستند؟ همان طوری که شما نمی دانید«هذا خمر او لیس بخمر»، نمی دانید که خودتان شک دارید یا نه؟ یقین و شکی که در باب استصحاب معتبر است، انسان بنشیند در مقابل«لا تنقض»، بعد رجوع به خودش هم بکند، بگوید: من نمی دانم یقین و شک دارم یا نه؟ یقین و شک وجدانی برای شما هست، اگر یقین به حالت سابقه، شک در وضع لاحق هست، هست و الا، نیست. نمی شود تردید در این معنا وجود داشته باشد. لذا این بزرگان معتقد هستند که در عناوینی که از امور وجدانیه باشد، اصلا شبهۀ مصداقیه، تصور نمی شود. اما در سایر عناوینی که در موضوعات احکام اخذ شده، چه از قبیل خمر باشد و چه از قبیل عدالت و علم باشد، در آنها تصور می شود. امکان دارد در آنها شبهۀ مصداقیه باشد.

اشکال به کلام مرحوم آخوند(ره) در عدم احراز اتصال شک به یقین

بعد به مرحوم آخوند می فرمایند: شما چطور اینجا شبهۀ مصداقیۀ«نقض الیقین بالشک» درست می کنید؟ چطور می گویید: ما اتصال زمان شک به یقین را احراز نکردیم؟ چطور می توانید بگویید: ما احتمال می دهیم که خلاصه حرف آخوند این است که بین یقین سابق و شک لاحق، یک یقین به خلافی فاصله شده باشد؟ این یقین به خلاف نه در سابق، همین الان؛ یعنی الان وجود داشته باشد، الان تحقق داشته باشد، شما چطور احتمال می دهید؟ شما به وجدانتان مراجعه کن، ببین آیا بعد از یقین به حالت سابقه، یقین به خلافی درکار است، یا شما هستید و سر تا پا شک در بقای حالت سابقه؛ یعنی وقتی به وجدان خودتان مراجعه می کنید، می بینید غیر از این دو حالت، وجود ندارد: یکی یقین به حالت سابقه که در استصحاب ما، همان استصحاب عدمی بود، یکی هم شک در این معنا، یکی یقین به عدم کریت، یکی هم شک در بقای عدم کریت«الی زمان الملاقاه»، آیا وجدانا غیر از این یقین و شک، یک مسألۀ دیگری در کار است که شما بگویید: ما احتمال می دهیم که یک یقین به خلاف حالت سابقه، در این وسط فاصله شده و در نتیجه احراز اتصال زمان شک به یقین نکردید، ایشان می فرمایند: این غیرقابل تصور و غیر قابل تعقّل است.

همان طوری که مرحوم شیخ در«مجهولی التاریخ» که هر دو عدم اثر داشته باشد،