سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 338

همین مبنا را ذکر کردند و واقعش هم همین است. چه ربطی به جریان استصحاب دارد؟ تعارض، فرع جریان استصحاب است؛ یعنی بعد از آنی که ارکان استصحاب، در دوتا استصحاب تمام بود و از نظر ارکان هیچ نقصی نداشت، هر دو فی نفسه جریان پیدا می کنند، لکن بعد که در مقام عمل می خواهیم بیاییم، می بینیم علم اجمالی به خلاف این اصل، داریم. می دانیم یکی از این دو استصحابها، دروغ است و چون ترجیحی در کار نیست، هر دو را کنار می گذاریم. پس معنایش تعارض، یعنی کنار گذاشتن است. اما بحث فعلی ما، در جریان و عدم جریان است. نه کنار گذاشتن و الاّ مرحوم شیخ هم در آنجایی که هر دو عدم، اثر داشته باشد، نتیجۀ حرفشان با حرف آخوند یکی است. منتها آخوند می فرمایند: هیچ یک، جریان پیدا نمی کند. مرحوم شیخ می فرماید: جریان پیدا می کنند، اما به تعارض، تساقط پیدا می کنند.

ثمرۀ عملیه بین فرمایش آخوند و شیخ در صورت اثر داشتن یک عدم

اما در این فرض محل بحث ما، یک ثمرۀ عملیه بین فرمایش شیخ و فرمایش مرحوم آخوند است و آن اینکه اگر یکی از دو عدمها، اثر داشته باشد؛ در اینجا مرحوم آخوند می فرمایند: «لا یجری اصلا». اما مرحوم شیخ که جریان را قبول داشتند، با معارضه می خواستند تساقط را بگویند، اینجا دیگر جای معارضه نیست. اینجا یک استصحاب جریان پیدا می کند. اینها به این آسانی از مسأله دست بردار نیستند، گفته اند: شما می گویید: شبهۀ مصداقیه، در«لا تنقض الیقین بالشک» تصور نمی شود؟ می گوییم: بله.

می گویند: ما مواردی را برای شما پیدا کردیم که چاره ای ندارید جز اینکه از همین طریق مسأله را حل بکنید. یک مثال مسأله فقهیه مشکله، مسأله این است: اگر کسی یقین دارد به اینکه اول صبح و اول طلوع آفتاب، «کان مجنبا»، جنب شد«عن علم»، بعد اول ظهر فرضا غسل کرد، جنابت معلومه، غسل جنابت هم در اول ظهر، مزیل جنابت تحقق پیدا کرد. بعد که مسألۀ غسل گذشت و ساعتی بر او گذشت، به یک مناسبت، لباس خودش را تفحص و تفتیش کرد، حالا فرض کنید خوابی هم برایش پیش آمد، دید در لباسش منی وجود دارد، منی مسلّم است که دیگر هیچ تردیدی در منی بودنش، نیست. اضافه اش هم به خودش مسلم است. لکن حالا نشسته فکر می کند که آیا این منی در رابطۀ با همان جنابت اول صبح است؟ مربوط به همان اول روز است که در نتیجه، ما ظهر غسل کردیم