سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 345

شک ساری، شش ماه قبل را هم بگیرد؛ یعنی الان که شما که شک می کنید در اینکه عادل هست یا نه؟ این ظرف شک شما فقط الان نیست، مشکوک شما عدالت«فی هذا الیوم» نیست، این شک سرایت کرد، به صورت شک ساری، همان متیقن قبلی شما را هم گرفت؛ یعنی الان شک دارید که از شش ماه قبل، آیا عدالت برایش پیدا شده یا نه؟ اینجا که شما یقین دارید، به اینکه در شش ماه قبل، یقین به عدالت داشتید، همین جا هم«نقض الیقین بالشک» است. چرا؟ برای خاطر این که این یقین دوم شما به عدالت، تا کی معتبر است؟ مادامی که بوده، الان شما در همان متیقن، شک کردید، نه در بقای متیقن نسبت به یقین به عدالت، در قاعدۀ شک ساری، فرق بین شک ساری و استصحاب این است که در استصحاب، انسان در متیقن شک ندارد، در حدوث متیقن تردیدی ندارد، در بقای متیقن، شک دارد، لذا بین قضیۀ متیقنه و مشکوکه در استصحاب، هیچ تناقضی نیست.

ما در استصحاب، هم قضیۀ متیقنه لازم داریم و هم قضیۀ مشکوکه و در عین حال هم می گوییم: این دو قضیه باید متحد باشد، چطور می شود یک قضیه هم متیقن باشد و هم مشکوک باشد؟ این فقط به اعتبار این است که قضیۀ متیقنه، در رابطۀ با حدوث است و قضیۀ مشکوکه در رابطۀ با بقا است و الاّ نمی شود که یک قضیه، هم متیقن باشد و هم مشکوک؟ پس در استصحاب، شک شما به خود متعلق یقین متعلق نیست؟ شک شما به بقا تعلق گرفته است. اما در شک ساری، شما نسبت به همانی که متیقن شما بوده، الان تردید پیدا کردید، یقین رفت، یقین یک مسأله ای بود که پیدا شد و بعد به علت عروض شک، منتفی شد. لذا در شک ساری، آن را که شما الان از نظر صحت نفسانی، واجد آن هستید، نفس شک است. بله، قبلا یقین دار بودید، قبلا یک عنوان یقینی هم در شما وجود پیدا کرده بود اما الان شما، نسبت به این متعلق یقین، غیر از شک هیچ چیزی ندارید و در قاعدۀ ساری، هم که ملاحظه فرمودید، شاید بعدا هم به یک مناسبتی بحث بکنیم.

عدم امکان دلالت لا تنقض بر حجیت استصحاب و قاعدۀ یقین

البته تخیل شده شاید هم بعضی ها قائل شده باشند که ادلۀ«لا تنقض الیقین بالشک»، هم دلالت بر حجیت استصحاب می کند و هم دلالت بر حجیّت قاعده ای که مرحوم شیخ، از آن تعبیر به قاعده یقین می کند که مقصودش شک ساری است. لکن محققین این معنا را قبول ندارند. در مورد«لا تنقض الیقین بالشک» می گویند: ظاهرش این است که یقین