سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 349

این سنخ عناوین، شبهۀ مصداقیه ندارد. مثل همان مثالی که عرض کردم، دلیل می گوید:

«من شک بین الثلاث و الاربع»، این دیگر شبهۀ مصداقیه ندارد در همان حال نماز، یک وقت کسی بعد از نماز تردید می کند که توی نماز، شک کرده یا نه؟ بحثی نیست. اما در همان حالی که انسان مبتلابه آن است، یک نیم ساعتی رو به قبله بایستد، بگوید آیا من شک دارم«بین الثلاث و الاربع» یا ندارم؟ این شک حالت نفسانیه است، اگر تردید دارد بین الثلاث و الاربع، شک هست و الاّ نیست. مسألۀ«لا تنقض الیقین بالشک»، این بزرگان چنین عنوانی را ادعا می کنند که این شبهۀ مصداقیه ندارد. مثالهایی را پیدا کرده اند که خواستند این مثالها را از راه شبهۀ مصداقیۀ«لا تنقض» مطرح بکنند. ما هم این مثالها را بررسی می کنیم، می بینیم این مثالها هیچ ارتباطی به شبهۀ مصداقیه ندارد، اگر استصحابش جاری نمی شود، علت دیگری دارد مثل همان مثالی که در بحث گذشته عرض کردیم که استصحاب، جاری نمی شود لکن نه به علت شبهۀ مصداقیۀ«لا تنقض» بلکه به علت عدم تمامیت ارکان استصحاب.

عدم جریان استصحاب با عدم فاصله میان زمان متیقن و مشکوک

در اینجا، اصل عدم جریان استصحاب را ما قبول نداریم؟ می گوییم اگر شما یقین هم داشته باشید، به اینکه در شش ماه پیش، یقین به عدالت زید پیدا کردید یک بار، در این یک ماه پیش طلاق دادید، احکام عدالت را بار کردید، الان که شما در آن زمان تردید می کنید که«هل کان عادلا ام لا»؟ الان استصحاب فسق، حاکم است. می گوید: طلاق پیش فاسق داده شده«و هذا باطل» برای اینکه اگر آن یقین را می خواهید ملاک قرار بدهید که نیست، پس چیست؟ «الان بالفعل الیقین بالفسق و الشک فی بقاء الفسق»، بدون اینکه بین زمان متیقن و زمان مشکوک فاصله شده باشد، الان چه فاصله ای هست بین زمان متیقن شما که عبارت از فسق است و بین زمان مشکوک شما؟ الان با آن آدمی که شش ماه پیش، یقین به عدالت نداشت، چه فرقی کردید؟ یک یقینی بود و زائل شد و شک شما هم در بقای او نیست، بلکه در نفس متعلق خود همان یقین دوم است و قاعدۀ یقین و شک و شک ساریه، هم حجیت ندارد. الان«بیننا و بین انفسنا» ما متیقن به فسق زید و شاک در بقای فسق او هستیم. این صورت یقینش اینطور است، تا چه برسد به اینکه انسان صورت احتمالش را مطرح بکند، بگوید: من احتمال می دهم که شش ماه