سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 35

مطرح کرده، اینجا چه نقصی دارد که ما«لا تنقض الیقین بالشک» را پیاده بکنیم، و بگوییم:

آن حکم تعلیقی صادر از مولی به قوت خودش باقی است.

(سؤال... و پاسخ استاد): بحث در شک است، اگر شما یقین کردید، مسأله از محل بحث خارج است. اگر شما یقین کردید که ملاک آن صداقت بود و الان هم صداقت از بین رفت، پس قطعا حکم از بین رفته است، از بحث استصحاب خارج است. بحث مال شک است، یعنی نمی دانیم مسأله چه جوری است. ما می دانیم که در جوّ صداقت«ان جائک زید فاکرمه» را گفت، الان صداقتش از بین رفته است. اما نمی دانیم حکم از بین رفته است، یا نه؟ ممکن است حکم مولی بر پایۀ صداقت نبوده، روی یک جهت دیگر بوده، روی یک ملاک دیگر بوده است. و الاّ اگر ما کشف ملاک کردیم و ملاک را به دست آوردیم، در حقیقت دیگر شکی برای ما باقی نیست.

پیدا شدن شک با تغیّر حال موضوع

اگر ما کشف کردیم که ملاک صداقت است و الان هم صداقت از بین رفته است، «فنحن نقطع بزوال الحکم» این از محل بحث خارج است. محل بحث آنجایی است که بر اثر تغیّر حال موضوع، برای ما شک پیدا بشود، هم احتمال می دهیم که حکم باقی باشد و هم احتمال می دهیم که حکم زایل شده باشد و هم دلیلی بر احد طرفین وجود ندارد، نه دلیل مثبت بقا وجود دارد، و نه دلیل نافی بقا وجود دارد. ما هستیم و صدور یک حکم تعلیقی و شک در بقای حکم تعلیقی، و اینکه مولی یک«لا تنقض الیقین بالشک» به عنوان همۀ احکام صادر کرده است. چه معنایی دارد که ما«لا تنقض الیقین بالشک» را در اینجا پیاده بکنیم و از آن استفاده بکنیم حالا که صداقت مولی از بین رفته، لکن«ان جائک زید فاکرمه» به قوت خودش باقی است، و در نتیجه الان که مجیء زید محقق شد، وجوب اکرام هم هست؟ منتهی اینجا یک شبهۀ مثبتیت ممکن است به نظر شما برسد. شبهۀ مثبتیت به این صورت است که بگویید: از این استصحاب شما برای چه زمانی می خواهید استفاده بکنید؟ می گوییم: برای زمانی که مجیء زید محقق شد، منتهی صداقت از بین رفته است. آن وقت صاحب شبهه می گوید: شما استصحاب حکم تعلیقی را جاری می کنید، اما نتیجتا می خواهید یک حکم فعلی از آن استفاده بکنید. «لا تنقض الیقین بالشک» را روی حکم تعلیقی می آورید، اما می خواهید بگویید: حالا که مجیء