سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 355

چون حالت سابقۀ هر دو اناء، نجاست بوده و نجاست در زمان سابق، معلوم بالتفصیل بوده است لذا استصحاب نجاست در تمامی این فروض نسبت به هر دو اناء جاری است.

البته مبنای فرمایش ایشان در رابطۀ با جریان اصول عملیه در اطراف علم اجمالی با قطع نظر از آن حیثی که به بحث ما ارتباط دارد، طبعا باید این باشد چون در جریان استصحاب و یا سایر اصول عملیه در اطراف علم اجمالی دوتا مبنا وجود دارد:

یک مبنا این است که علّت عدم جریان استصحاب در اطراف علم اجمالی، لزوم تناقض در ادلۀ اصول است که ما تفصیل این بحث را عرض کردیم، فقط اشارۀ مختصری می کنم. گفته اند: روایت استصحاب همان طوری که«لا تنقض الیقین بالشک» دارد، دنبال آن«انقضه بیقین آخر» هم دارد. در حقیقت دوتا حکم در دلیل استصحاب ذکر شده است: یکی نهی از نقض یقین به شک و دیگری لزوم نقض یقین به یقین دیگر است.

اگر شما در اطراف علم اجمالی بخواهید استصحاب جاری کنید، لازمه اش این است که هم«لا تنقض الیقین بالشک» آنجا را گرفته باشد، و هم«انقضه بیقین آخر» آنجا را گرفته باشد. در این صورت چطور می شود که در دلیل واحد، تناقض تحقق پیدا کند؟ یعنی لا تنقض بگوید: هر دو اناء به علّت اینکه حالت سابقه اش نجاست است، نجس است و در عین حال«انقضه بیقین آخر» بگوید: یکی پاک است که معنایش این است که دلیل استصحاب هم حکم کند به نجاست هر دو و هم حکم کند به طهارت یکی از آن دوتا.

این تناقض در دلیل استصحاب است.

برای اینکه تناقض در دلیل استصحاب تحقق پیدا نکند، قائلین به این سخن می گویند:

ما اصلا علم اجمالی را از دائرۀ استصحاب بیرون می بریم، می گوییم: استصحاب در اطراف علم اجمالی جریان پیدا نمی کند، برای اینکه اگر بخواهد جریان پیدا بکند، تناقض لازم می آید. برای عدم لزوم تناقض، ما اطراف علم اجمالی را از دایرۀ استصحاب بیرون می کنیم. اگر کسی این مبنا را داشته باشد، در هیچ کدام از این صور ثلاث علم اجمالی، استصحاب نجاست جریان پیدا نمی کند.

تفصیل در جریان اصل در اطراف علم اجمالی

امّا بعضی از آنها در این رابطه، مبنای دیگری دارند. آنها تفصیل قائل شده اند و