سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 359

در این ظرف دوتا احتمال هست: اگر همان معلوم الطهاره بالتفصیل باشد، این«نقض الیقین بالیقین» است، اگر آن معلوم الطهاره بالتفصیل نباشد، یقینا بر نجاست خودش باقی است، برای اینکه این شبهه ای که ما در اینجا پیدا کردیم، فقط در رابطۀ با علم تفصیلی به طهارت است.

به عبارت دیگر: مسألۀ ما جایی نیست که یکی از آنها قطعا طاهر شده است و در دیگری هم احتمال طهاره می دهیم بلکه مسأله این است که یکی قطعا طاهر است و یکی قطعا نجس است. شما اگر احتمال دادید که این ظرف، معلوم الطهاره بالتفصیل است، پس«نقض الیقین بالیقین» امّا اگر آن، طاهر نیست قطعا نجس است، پس این چه شبهۀ «لا تنقض الیقین بالشک» است؟ شبهۀ مصداقیه این است که یک طرف، «نقض الیقین بالیقین» باشد، یک طرف، «نقض الیقین بالشک» باشد. اینجا بفرمایید: چگونه این شبهۀ مصداقیه را تصور می کنید؟ لذا همین جوابی که به مرحوم آخوند دادیم، به ایشان هم داده می شود.

خلط بین متیقن و یقین در کلام محقق نائینی(ره)

جواب دیگر این است؛ بعد از آن که حالت فعلی مکلّف را در استصحاب در نظر داریم، یعنی مکلّف خودش را در استصحاب در مقابل«لا تنقض الیقین بالشک» می بیند، الآن باید یقین دار باشد، الآن باید شک دار باشد، منتها یقین با توجّه به حالت سابقه، شک با توجه به حالت فعلیه. در حقیقت این سبق حالت سابقه و حالت فعلیه در رابطۀ با متیقن شما است، نه در رابطۀ یقین، لذا اگر در استصحاب، یقین و شک دفعتا تحقق پیدا کند، بلکه بالاتر؛ اول شک پیدا شد، بعد یقین به حالت سابقه پیدا شد و شک هم حالا محفوظ است، آیا استصحاب جاری است یا نه؟ الآن شما شک کردید که آیا لباس شما طاهر است یا نه؟ هرچه فکر کردید حالت سابقه یادتان نیامد. یک دقیقه بعد یقین کردید که حالت سابقه، نجاست بوده است، استصحاب نجاست جاری است با اینکه ظرف حدوث یقین بعد از حدوث شک بوده است. لذا در استصحاب لازم نیست که یقین و شک، سابقه و لاحقه داشته باشند. این حالت سابقه و فعلیه در رابطۀ با متیقن و مشکوک است. امّا از نظر استصحاب، الان شما چه کاره هستید؟ اگر یقین و شک دارید، استصحاب جاری می شود و اگر ندارید جاری نمی شود.