سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 36

زید محقق شده، پس وجوب اکرام فعلی دارد. این استفادۀ فعلیت از استصحاب یک حکم تعلیقی، به معنای اصل مثبت است. به عبارت روشنتر مستصحب شما حکم تعلیقی است، ولی نتیجه ای را که می خواهید خارجا بگیرید، حکم فعلی است، می خواهید بگویید: حالا که مجیء زید محقق شد، پس الان وجوب اکرام فعلی دارد. این وجوب اکرام فعلی بعد از مجیء زید را از لاتنقضی که در حکم تعلیقی جریان پیدا می کنید، شما می خواهید استفاده بکنید و این یکی از مصادیق اصول مثبت است.

جوابش این است که نه این مثبت نیست، و عمده نکته اش هم همین است که اولا گاهی از اوقات شک ما در بقای حکم تعلیقی، حتی قبل از آن است که معلق علیه حاصل بشود. هنوز مجیء زید هم محقق نشده، شک می کنیم که آیا آن حکم تعلیقی به قوتش خودش باقی است یا نه؟ می خواهیم ببینیم نفس این حکم تعلیقی کافی است، یا نه؟

حکم شرعی، موضوع وجوب اطاعت از نظر عقل

ثانیا در باب اصول مثبته این معنی ذکر شده که اگر مستصحب شما اثر شرعی و حکم شرعی باشد، ولی خود مستصحب حکم شرعی بود، تمام لوازم حتی لوازم عقلی، برآن ترتب پیدا می کند، چطور؟ شما اگر وجوب نماز جمعه را، استصحاب کردید، آیا وجوب اطاعت هم دارد، یا نه؟ بله، چه کسی حکم به اطاعت می کند؟ عقل. چطور این حکم عقلی را در استصحاب بار کردید؟ شما که وجوب نماز جمعه را با استصحاب ثابت کردید، چطور وجوب اطاعت عقلی بر آن ترتب پیدا می کند؟ این برای خاطر این است که موضوع وجوب اطاعت از نظر عقل، حکم شرعی است. می خواهد حکم شرعی به یقین ثابت بشود، می خواهد به اماره ثابت بشود، می خواهد به استصحاب ثابت بشود.

هرکجا یک وجوب شرعی بود، عقل گریبان انسان را می گیرد. می خواهد این وجوب با یقین ثابت شده باشد، می خواهد به اماره ثابت شده باشد، می خواهد به استصحاب ثابت شده باشد؟ موضوع وجوب اطاعت عقلی یک موضوع عامی است. لذا اگر استصحاب وجوب شرعی نماز جمعه را ثابت کردید، عقل می گوید: «یجب علیکم الاطاعه». ما نحن فیه هم همینطور است. شما هرکجا یک حکم تعلیقی داشته باشید، حالا می خواهید این حکم تعلیقی را از زبان خود مولی بشنوید یا می خواهید این حکم تعلیقی را با استصحاب ثابت بکنید؟ هرکجا یک حکم شرعی تعلیقی باشد، مثل آنجایی که هرکجا