سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 366

بخواهید روز یکشنبه استصحاب عدم کرّیت را در حال ملاقات جاری بکنید جاری نشود و این مطلب، مانعی ندارد. اگر ما خواستیم روز یکشنبه استصحاب عدم کرّیت را در حال ملاقات جاری کنیم، شما بگویید: حق ندارید. اما الآن که روز دوشنبه آمد و علم به تحقق حادثین پیدا شد، آیا الآن بین یقین و شک، فاصله ای هست؟ الآن شما یقین دارید به اینکه در روز شنبه، کرّیت در حال ملاقات نبوده و روز شنبه به بعد، این معنا برای شما مورد تردید است، ولو اینکه قبل از آمدن امروز، چنین استصحابی را نمی توانستید جاری کنید.

در روز یکشنبه حق نداشتید، فقط می توانستید استصحاب عدم کرّیت را جاری کنید.

می توانستید استصحاب عدم ملاقات را بنابر اینکه استصحاب در اطراف علم اجمالی جریان پیدا کند، جاری کنید. اما الآن که دوشنبه شد، صحنه عوض شد و تغییر پیدا کرد.

عدم جریان استصحاب در صورت وجود یقین به حالت سابقه

ما عرض کردیم که گاهی از اوقات بین حالت سابقه و لاحقه حتی یک یقین به خلاف هم فاصله می شود، لکن آن یقین به خلاف، الان تبدّل پیدا کرد. مسأله این طور بود: ظهر یقین داشتم لباسم طاهر است، یک ساعت بعد از ظهر تا حالا یقین داشتم به اینکه لباس من نجس است، لکن الآن در مجموعۀ همه تردید کردم. همان طوری که توضیح دادم استصحاب جریان پیدا می کند. صرف اینکه نیم ساعت قبل، یک ساعت قبل، من یقین به خلاف حالت سابقه داشتم، این یقین به خلاف معنایش این است که تا یقین به خلاف هست، استصحاب جاری نیست. حالا که در آن یقین تردید کردم حالا که آن یقین تبدّل به شک پیدا کرد، اینجا چرا استصحاب جریان پیدا نکند؟ اگر روز یکشنبه قبل از آمدن دوشنبه، شما نتوانستید استصحاب عدم کرّیّت را نسبت به ملاقات جاری کنید، این معنایش این نیست که اگر فردا دوشنبه آمد و حادث دوم هم معلوم التحقق شد، دیگر یکشنبه به طور کلی خارج است بلکه با علم به حدوث حادث دوم، صحنه عوض شد.

صحنه از کی عوض شد؟ از همان یکشنبه عوض شد. با اینکه هنوز دوشنبه نیامده، حساب خاصی داشت، اما با آمدن دوشنبه، مطلب تغییر پیدا کرد.

پس اگر کلام مرحوم آخوند هم قابل تطبیق بر این معنا باشد، با اینکه عبارت ایشان تحمّل این معنا را ندارد، معذلک این حرف، باطل است و علّت بطلانش هم همین بود که ما در استصحاب، حال را ملاحظه می کنیم. همین الآن که می خواهد استصحاب جاری