سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 372

فروض دیگر به همان نحوی بود که آنجا مطرح شد، یعنی در حقیقت بین مجهولی التاریخ و آنجا که یکی معلوم و دیگری مجهول باشد، از نظر احکام فرقی نیست. لذا ما آنها را دیگر تکرار نمی کنیم، فائده ای هم برای تکرار آنها نمی بینیم.

اما این فرض که اگر اثر به نحو لیس تامه باشد که ما از آن تعبیر می کردیم به عدم محمولی و این بحثهای چند روزۀ ما هم در همین رابطه بود، اگر در ما نحن فیه یک چنین فرضی درست کنیم، مثل همین مثالی که ما برای شما ذکر کردیم که آن که موضوع برای اثر است، عدم کرّیّت در حال ملاقات است، آن طرفش دیگر اثر ندارد، آن طرفش دیگر موضوع برای اثر نیست.

استصحاب در حادثین؛ یکی معلوم و یکی مجهول، از نظر مرحوم آخوند

مرحوم آخوند در فرض مجهولی التاریخ می فرمودند: اصلا جای استصحاب نیست.

اگر اثر بر عدم یکی مترتب باشد، اصلا استصحاب جای نمی شود. اگر بر عدم هر دو هم مترتب باشد، نوبت به تعارض نمی رسد، اصلا استصحاب جاری نیست که نوبت به تعارض برسد. اما در اینجا می خواهند بفرمایند: اگر اثر بر عدم نعتی و لیس تامه در مجهولی التاریخ بار شده باشد، استصحابش جاری است. اینجا مانعی ندارد شما استصحاب کنید، عین همین مثالی که من ذکر کردم. ملاقات در روز دوشنبه، کرّیّت حادثه مردد بین روز یکشنبه، و روز سه شنبه. آن هم که منشأ برای اثر است، «عدم الکرّیّه فی زمان الملاقات» است. مرحوم آخوند می خواهند بفرمایند: اینجا استصحاب جاری می شود. چطور شد؟ شما که این مقدار روی شبهۀ مصداقیۀ«لا تنقض» تکیه می کردید، شما که روی عدم احراز اتصال زمان شک به یقین بحث می کردید، چه شد که اینجا استصحاب را جاری می کنید؟ اینجا خصوصیتش چیست که شما عدم کرّیّت را در زمان ملاقات جاری می کنید؟

خصوصیت و نکته اش این است که اگر تاریخ ملاقات معلوم باشد، دیگر فرق نمی کند که عدم کرّیّت را در رابطۀ با زمان ملاحظه کنید یا در رابطه با ملاقات ملاحظه کنید. روز دوشنبه که یقینا ملاقات حاصل شده است اگر بخواهید استصحاب عدم کرّیّت را چه در رابطۀ با روز دوشنبه جاری کنید و چه در رابطۀ با حال الملاقات جاری کنید، زمان ملاقات با روز دوشنبه یک زمان است. زمان ملاقات همان زمان دوشنبه است.