سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 373

اینجا مثل مجهولی التاریخ نیست که ما بگوییم: شما نمی دانید ملاقات امروز واقع شده است یا فردا. حساب اضافۀ به اجزاء زمان را از مقایسۀ با حادث دیگر در مجهولی التاریخ جدا کردیم، اما اینجا جداشدنی نیست. مسأله این است که آیا در روز دوشنبه بالخصوص کرّیّت بوده یا نبوده؟ غیر از این مسأله ای نیست. روز دوشنبه هم همان روز ملاقات است.

بحث این است که در روز دوشنبه(روز ملاقات) آیا کرّیّت بوده یا نبوده است؟ شما استصحاب عدم کرّیّت را جاری می کنید«الی زمان حدوث الملاقاه»، یعنی حسابها یکی می شود. نسبت به معلوم التاریخ چه شما عدم کرّیّت را در رابطۀ با زمان بسنجید و چه در رابطۀ با ملاقات بسنجید، مجموعا این است که در روز دوشنبه ای که ملاقات تحقق پیدا کرد، آیا آن عدم کرّیّت متیقنۀ روز شنبه ادامه پیدا کرد تا روز دوشنبه یا نه؟ این استصحاب عدم کرّیّت، جریان پیدا می کند و اثرش بار می شود.

اشکال در جریان استصحاب عدم در مجهول التاریخ

بله؛ آن احتمالی که دیروز در کلام مرحوم آخوند دادیم و عرض کردیم: خلاف ظاهر کلام ایشان است، مبنایش این بود که ما نه تنها احراز اتصال نکردیم، بلکه انفصال تحقق دارد. بین زمان شک و زمان یقین، انفصال تحقق داشت یعنی یک روز فاصله می شد که «لم یکن زمان یقین و لا زمان شک». البته این حرف را جواب دادیم و عرض کردیم:

معلوم نیست که مرحوم آخوند این حرف را بفرماید بلکه مرحوم آخوند بلا شبهه، همان شبهۀ مصداقیۀ لا تنقض را بیان می کند، ولو این که عبارتشان در جواب آن«ان قلت» یک قدری نزدیک به همین احتمالی است که ما عرض کردیم.

طبق این احتمال، اینجا هم استصحاب عدم در مجهول التاریخ دچار اشکال است برای اینکه ایشان می فرماید: شما در روز دوشنبه که یقین به ملاقات دارید، در رابطۀ با کرّیّت که مسأله ای نداشتید، این مسألۀ کرّیّت که برای شما ایجاد شک کرده است، روز سه شنبه است که شما یقین به کرّیّت پیدا می کنید. این یقین به حدوث کرّیّت در روز سه شنبه برای شما شک آورده که کرّیّت روز یکشنبه بود یا سه شنبه قبل الملاقات بود یا بعد الملاقات. پس یقین به حادث دوم برای شما شک آورده است. معلوم می شود که قبل از یقین به حادث دوم، یعنی همان روز دوشنبه هیچ شکی دربارۀ کرّیّت مطرح نبوده