سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 374

است. پس حالت سابقۀ متیقنۀ شما روز شنبه است. روز دوشنبه ای که شما یقین به ملاقات پیدا کردید، اینجا حالت شک برای شما مطرح نیست. حالت شک بعد از یقین به حادث دوم تحقق پیدا می کند. وقتی که یقین به حادث دوم پیدا کردید و شک در تقدّم آن حادث بر حادث اول و تأخّر از آن حادث پیدا کردید، شک برای شما متولد می شود «فالشک قد تحقق» در روز سه شنبه و روز دوشنبه نه حالت متیقنۀ شماست و نه حالت شکی شماست. بین زمان یقین و زمان شک، دوشنبه فاصله شده که متیقن است و نه مشکوک. نه جزء حالت سابقه می توانید بیاورید، نه جزء حالت لاحقۀ زمان عروض شک می توانید قرار بدهید.

اگر کسی این اشکال را بکند که در آنجا احتمال عبارت مرحوم آخوند در رابطۀ با این حرف بود، این اشکال در اینجا هم وارد است. بین مجهولی التاریخ و آنجایی که یکی معلوم و دیگری مجهول باشد، هیچ فرقی نیست.

ما عرض کردیم که عبارت ایشان روی شبهۀ مصداقیۀ«لا تنقض» دور می زند. این جا دیگر عنوان شبهۀ مصداقیه تحقق ندارد برای اینکه اگر یکی از نظر تاریخ معلوم شد که شما حادث دیگر را با آن بسنجید، یا با زمانی که این حادث در آن واقع شده است بسنجید، هیچ فرق نمی کند. همان طوری که از نظر زمان اگر بخواهید استصحاب عدم کرّیّت را بلحاظ روز دوشنبه جاری کنید، استصحاب عدم کرّیّت به لحاظ ملاقات واقعه در روز دوشنبه هم همین است، هیچ فرقی بین دوتا نیست. لذا در اینجا مرحوم آخوند استصحاب عدم را نسبت به مجهول التاریخ جاری می کند و اثر مترتب بر این عدم که عبارت از انفعال و تأثّر ماء قلیل است، ترتب پیدا می کند.

مثال برای اثر عدم معلوم در زمان مجهول

اما باید یک مثال دیگری فرض کرد. در این مثالی که عرض کردیم، اثر مال عدم مجهول التاریخ فی زمان معلوم التاریخ بود که گفتیم: استصحابش جاری است و مانع ندارد. حالا اگر یک مثال فرض کنیم که عدم مجهول در زمان معلوم اثر ندارد، بلکه عدم معلوم در زمان مجهول اثر دارد. مثل این که همین مثال را عکس کنیم روز دوشنبه را روز حدوث کرّیّت قرار بدهیم، بگوییم: قطعا در دوشنبه کرّیّت حاصل شد. روز سه شنبه یقین پیدا کردیم به این یک ملاقاتی بوده، مردد بین اینکه این ملاقات روز یکشنبه بوده یا