سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 376

«نقض الیقین بالشک» است که در دلیل استصحاب ذکر شده است. شما می گویید: من شک دارم در اینکه در حال ملاقات، عدم الکرّیّه منتقض شده یا نه؟ اگر ملاقات، روز سه شنبه باشد، قطعا عدم الکرّیّه، به یقین به کرّیّت در روز دوشنبه نقض شده است. لذا همان بیانی را که آنجا ایشان مانع از جریان استصحاب می دانستند، با یک کلمۀ«و انّما الشک فیه بالاضافه الی الاخر» اینجا دارند. یعنی همان مسأله است، یعنی همان عدم احراز اتصال زمان شک به یقین است، همان شبهۀ مصداقیۀ«لا تنقض» که آنجا مطرح شد، اینجا هم مطرح است.

جریان استصحاب در اثر داشتن عدم معلوم در زمان مجهول

اما ما که آنجا شبهۀ مصداقیه را نپذیرفتیم و قائل به جریان استصحاب شدیم، آیا در اینجا چه باید بگوییم؟ روی قاعده باید اینجا استصحابش جاری باشد با اینکه زمان کرّیّت معلوم است، ولی معلومیت زمانی در رابطۀ با زمان است، نه در رابطۀ با ملاقات.

از نظر اضافۀ به ملاقات چه فرقی می کند بین اینجا و آنجایی که هر دو مجهولی التاریخ باشند؟ آیا اینجایی که شما علم دارید به اینکه کرّیّت در روز دوشنبه تحقق پیدا کرده، آن حالت تردیدی که در مجهولی التاریخ بود، آن حالت تردید اینجا عوض شده است؟ یعنی در مقایسۀ کرّیّت با ملاقات، مسأله تغییر پیدا کرده است؟ همان طوری که آنجا شک داشتید کرّیّت در زمان ملاقات بوده یا نه، الآن هم شک دارید که کرّیّت در همان زمان بوده یا نه؟ اگر بعد زمان کرّیّت برای انسان معلوم باشد، این معنایش این نیست که سایر ابعادش هم برای انسان معلوم است. (بعد اضافه به حادث دیگر) این از نظر جهالت به قوّت خودش باقی است.

چه فرقی می کند؟ آنجایی که تاریخ کرّیّت مجهول باشد، ملاقات هم باشد، همان طوری که شک دارید که کرّیّت در زمان ملاقات بوده یا نه، آیا اینجا نوع شک تان عوض شده است؟ شک شما در اینجا ضعف پیدا کرده است؟ شک شما در اینجا نحوۀ دیگری شده است؟ یا همان شک به قوّت خودش باقی است؟ همان طوری که آنجا شک داشتید که آیا در زمان ملاقات، کرّیّت بوده یا نه؟ اینجا هم شک دارید که در زمان ملاقات آیا کرّیّت بوده یا نه؟ و ما استصحاب را در این رابطه جاری می کنیم، نه در رابطۀ با زمان.

مسأله از نظر زمان، مسلّم است. روز دوشنبه روز حدوث کرّیّت است اما بحث در