سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 389

یک وقت هم تاریخ حدث مشخص است، یعنی در همین جا یقین دارد به اینکه علاوۀ بر حدث اول صبح، یک حدثی هم عند الزوال تحقق پیدا کرد و بعد هم یقین می کند به اینکه وضویی آمده، اما وضو مردد است بین این که قبل از زوال آمده باشد، یا بعد از زوال آمده باشد؟

پس اینجایی که حالت سابقۀ علی الحالتین حدث باشد، دو صورت پیدا کرد: یک صورت این که تاریخ طهارت، معلوم و تاریخ حدث، مشکوک و یک صورت اینکه تاریخ حدث، معلوم، یعنی حدث ثانی و تاریخ طهارت مشکوک. حالا این دو فرض را بررسی بکنیم.

آنجایی که تاریخ طهارت، معلوم باشد، این یقین دارد به اینکه همان طور که اول طلوع آفتاب«کان محدثا»، اول زوال هم«صار متطهرا». اول زوال یقینا مشخصا وضو گرفت و عصر یقین کرد به اینکه یک حدثی غیر از آن حدث اول صبح آمده، لکن نمی داند که آن حدث، قبل از زوال بوده تا وضوی ظهر هر دو حدث را از بین برده باشد یا اینکه حدث ثانی بعد از زوال آمده تا در نتیجه وضوی ظهر را هم از بین برده باشد، در نتیجه الان محدث باشد.

حکم معلوم بودن تاریخ طهارت

اینجا روی آن حرفهایی که آن روز عرض کردیم، استصحاب طهارت بلا اشکال جریان پیدا می کند، برای این که یقینا می داند که اول ظهر«کان متطهرا و قد حصل له الطهاره». این به صورت علم تفصیلی برای این مشخص بوده و می داند که وضوی عند الزوال مؤثّر در رفع حدث بوده، چه آن حدث ثانی، قبل از آن واقع شده باشد، برای اینکه اول آفتاب«کان محدثا»، دیگر فرق نمی کند که آن حدث دوم قبل از زوال واقع شده باشد یا بعد از زوال واقع شده باشد. علی ایّ حال وضوی در اول ظهر که تاریخ معلوم و مشخص دارد، بلااشکال مؤثّر در رفع حدث و حصول طهارت بوده است.

آن وقت بعد از این طهارتی که قطعا حاصل شده، شک می کند که این طهارت، زائل شد یا نه؟ منشأ شکش هم این است که اگر حدث دوم بعد از ظهر واقع شده باشد، این طهارت، زائل شده و اگر حدث دوم، قبل از ظهر واقع شده باشد، این طهارت، زائل نشده است. پس در حقیقت الان شک در این است که آیا طهارت یقینۀ حاصلۀ«عند الزوال باق