سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 393

تعارض و تساقط می کنند، چون مسألۀ سببیّت و مسببیّتی مطرح نیست، هر دو از بین می روند، در نتیجه مکلّف می ماند و شک در طهارت و اینکه نماز نیاز به احراز طهارت دارد. لذا واجب است بر مکلّف که وضوی جدید بگیرد«تحصیلا للیقین بالفراغ بعد الیقین بالاشتغال».

پس در اینجا هم اخذ به ضد حالت سابقه کردیم. اما این اخذ با اخذ در فرض گذشته، از نظر مبنا و دلیل فرق می کند. در فرض گذشته مبنایش تنها استصحاب طهارت بود، اما در این فرض، مبنایش تعارض استصحابین و در حقیقت قاعدۀ اشتغال است که اقتضا می کند که انسان وقتی که شک در تحقق شرط دارد، باید تحقّق شرط و ایجاد شرط را احراز کند. پس هر دو اخذ به ضد حالت سابقه شد، لکن با اختلاف طریق و اختلاف مبنا.

با ملاحظۀ این دو فرض، دو فرض دیگر هم وضعش روشن می شود. این دو فرضی که گفتیم، (حالت سابقۀ علی الحالتین) آن حالت اول صبحی عبارت از حدث بود اما دو فرض هم داریم که حالت سابقۀ علی الحالتین، عبارت از طهارت است. یقین دارد به اینکه اول آفتاب«کان متطهرا، کان علی وضوء»، اینجا هم دو صورت پیدا می کند: یک وقت تاریخ طهارت دوم معلوم است و تاریخ حدث مشکوک است. یک وقت این است که تاریخ حدث معلوم است و تاریخ طهارت دوم مشکوک است.

حکم معلوم بودن تاریخ طهارت دوم

اگر تاریخ طهارت دوم معلوم باشد، می داند که اول آفتاب متطهّر بود، یقین دارد به اینکه اول ظهر، وضو گرفت و تحصیل طهارت کرد، بعد یقین می کند که یک حدثی آمده، لکن نمی داند آیا این حدث، قبل از ظهر واقع شده یا بعد از زوال تحقق پیدا کرده است؟ طبق حرفهایی که در دو فرض گذشته عرض کردیم، در این فرض چه باید بگوییم؟

اینجا هم جای تعارض استصحابین است. برای اینکه از طرفی به علم تفصیلی می داند که اول ظهر، وضو گرفت و عقیب این وضو، طهارت برای او حاصل شد ولو اینکه وضوی تجدیدی باشد، ولو این که آن حدث معلوم، در فاصلۀ بین صبح و ظهر واقع نشده باشد و حدث بعد از ظهر واقع شده باشد که در نتیجه بین وضوی صبح و وضوی ظهر، تخلّل حدثی تحقق پیدا نکرده باشد، لکن این معنا برای او معلوم بالتفصیل است که ساعت 12 به علّت توضأ، قطعا حالت طهارت در او بوده، حالا منشأ این طهارت آیا