سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 394

بقای طهارت اول صبح بوده، یا حصول طهارت جدیده بوده، ما به منشأش کاری نداریم، به نفس تحقّق این حالت در ساعت 12 کار داریم. بعد شک دارد که آیا این حالت زائل شده یا نشده؟ استصحاب طهارت جاری می شود.

از طرف دیگر، استصحاب حدث هم جریان پیدا می کند برای اینکه اینجا«علی کلا التقدیرین» حالت تأثیری در حدث وجود دارد. اگر حدث قبل از زوال واقع شده باشد، آن طهارت اول صبح را از بین برده و اگر حدث بعد از زوال واقع شده باشد، هر دو طهارت را از بین برده، هر دو وضو را فانی کرده. پس بلا اشکال این حدث«فی ایّ زمن تحقق، یترتب علیه نقض الطهاره و یترتب علیه حاله المحدثیت». پس یقین دارد که حالت محدثیت، عقیب الحدث تحقق پیدا کرد و شک دارد که این حالت محدثیت، زائل شد یا زائل نشد. استصحاب بقای حدث جریان پیدا می کند و با استصحاب طهارت معارضه می کند و بعد التعارض هر دو از بین می روند و در نتیجه برای نماز مغرب«یجب علیه تحصیل الطهاره، یجب علیه الوضوء الجدید».

در این فرض، به ضد حالت سابقه اخذ کردیم برای اینکه به استناد قاعدۀ اشتغال، حالت سابقۀ ما طهارت بود، اما حالا حکم محدث را بر این بار کردیم، گفتیم: نیاز به احراز وضو و شرط دارد و نماز با شک در شرط، «لا یکون مجزیا و موجبا للامتثال». پس در این سه فرضی که تا حالا ذکر شده، در هر سه اش اخذ به ضد حالت سابقه بوده است.

یکی مبنایش استصحاب بوده و دوتا مبنایش قاعدۀ اشتغال، به عبارت دیگر: لزوم احراز شرط، در مقام انجام عمل مشروط.

حکم مجهول بودن تاریخ طهارت دوم

و اما فرض آخر این است که اول صبح«کان متطهرا» و اول ظهر«کان محدثا قطعا» و یقین دارد که یک وضویی هم تحقق پیدا کرد، لکن نمی داند که این وضو، قبل از زوال تحقق پیدا کرد، یا بعد از زوال تحقق پیدا کرد؟ اگر وضو قبل از زوال تحقق پیدا کرده باشد، «لا یترتب علیه اثر» برای این که مسبوق به طهارت اول صبح است و اگر این وضو بعد از زوال تحقق پیدا کرده باشد، «یترتب علیه اثر» برای اینکه مسبوق به حدث عند الزوال است و با مسبوقیت به حدث«عند الزوال یترتب علیه الاثر».

طبق آن حرفهایی که زدیم، اینجا نمی توانیم استصحاب را در طهارت جاری کنیم