سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 397

جهت دومی که اقتضا کرده است که این مسأله را بحث کنند، این است که در یکی از احتجاجات و مباحثاتی که حضرت رضا(علیه السلام) با جاثلیق داشتند، جاثلیق در استدلال خودش به استصحاب نبوّت نبیّ خودشان تمسک کرد و گفت: ما از راه استصحاب می توانیم نبوت نبی خودمان را بقاء به اثبات برسانیم. تمسک به استصحاب در مسألۀ نبوت، آن هم در کلام خصم، سبب شد که این مسأله قابل طرح باشد. ببینیم آیا تمسک به استصحاب نبوّت درست است یا نه؟

جریان استصحاب در امور اعتقادیه با حفظ ضوابط استصحاب

اینجا آنچه که مقتضای تحقیق است و محققین هم بیان فرموده اند این است که در امور اعتقادی با حفظ ضابطه ای که در باب استصحاب هست، اگر آن ضابطه قابل پیاده شدن باشد و بتواند استصحاب برای امر اعتقادی مفید باشد، استصحاب مانعی ندارد جریان پیدا کند. (ضابطه و اثر را ان شاء الله عرض می کنم) و اینکه شما شنیده اید که استصحاب به عنوان یک اصل عملی مطرح است، این اصل عملی در مقابل دلیل اجتهادی است، در مقابل اماره است. وقتی که می گویند: استصحاب اصل عملی است یعنی«لیس باماره، لیس بدلیل اجتهادی» و به عباره اخری: در استصحاب هیچ گونه حکایت و کاشفیت از واقع مطرح نیست، به خلاف اماره که به عنوان حکایت و کاشفیت از واقع حجّیت پیدا کرده است.

معنای اصل عملی در مقابل امر قلبی و اعتقادی نیست. معنای اصل عملی یعنی«لیس بدلیل اجتهادی»، پس چیست؟ این مبیّن وظیفۀ شاک است. این بیانگر تکلیف آدم متحیّر است چه تکلیف او در رابطۀ با عمل خارجی باشد که از آن تعبیر به اعمال جوارحیه می شود یا در رابطۀ با عمل قلبی باشد که از آن تعبیر به اعمال جوانحیه می شود. از این نظر فرقی نمی کند.

اگر ضابطۀ استصحاب و خصوصیاتی که در استصحاب معتبر است، بتواند در امور قلبی پیاده شود، صرف اینکه ما استصحاب را به عنوان یک اصل عملی مطرح کردیم، این نمی تواند مانعیت از این معنا داشته باشد. علاوه بر اینکه در مورد این کلمۀ اصل عملی، آیه و روایتی نیست که در این باب وارد شده باشد. دلیل استصحاب، «لا تنقض الیقین بالشک» است، هر کجا که این«لا تنقض الیقین بالشک» با ضوابطش پیاده شود، این