سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 398

دلیل شامل است چه کلمۀ اصل عملی بر او تطبیق بکند و یا تطبیق نکند. این یک اصطلاح است و الاّ این حرفها در دلیل ذکر نشده است.

ضابطۀ استصحاب

اما ضابطه استصحاب، همان است که مکررا عرض می کردیم. در استصحاب، یقین به حدوث لازم داریم، البته در اینجا که کلمۀ حدوث را تعبیر می کنیم، مقصودمان همان وجود در زمان سابق است، اما حدوثش در چه زمانی بوده است؟ آن دیگر لازم نیست در باب استصحاب مشخص باشد. همین که شما بدانید که اول ظهر، متطهّر بودید، کافی است اما این طهارت چه زمانی حادث شده است، لازم نیست شما زمان حدوثش را بدانید، اما یقین به وجود طهارت در ساعت دوازده ظهر یکی از ارکان استصحاب است.

پس یک رکنش یقین به وجود در زمان سابق است.

رکن دیگر استصحاب، شک در بقا است که بقا به عنوان بقای مشکوک باشد. البته ان شاء الله بحث می کنیم، قبلا هم اشاره شده است که این شکی که در باب استصحاب می گوییم به معنای تساوی الطرفین نیست. شک در مقابل یقین است. «لا تنقض الیقین بالشک»، یعنی«لا تنقض الیقین بغیر الیقین، و لکن انقضه بیقین آخر»، لذا شک در اینجا یک معنای وسیعی دارد که بعد هم ان شاء الله در یکی از مسائل آینده در این رابطه بحث می کنیم. پس یکی از ارکان استصحاب شک در بقا است، به این معنای وسیعش.

یکی از خصوصیات استصحاب این بود که بعد از آن که دائره اش را توسعه دادیم، گفتیم: لازم نیست که مستصحب یا خودش حکم شرعی باشد و یا موضوع برای اثر شرعی واقع شود، برای اینکه بعضی از موارد، ما یک استصحابهایی داریم که مستصحب ما نه خودش حکم شرعی است و نه موضوع برای اثر شرعی است، مثل آنجایی که بقای شرط را استصحاب می کنیم که توضیح این را قبلا عرض کردیم و نتیجه این شد: آن چه که در باب استصحاب، معتبر است این است که این مستصحب در زمان شک، قابلیت تعبّد شرعی داشته باشد، یعنی این معنا درست باشد که شارع بتواند ما را متعبد به بقای آن مستصحب بکند. همین مقدار که قابلیت تعبد داشت، کافی است.

اما قابلیت تعبّد یا از اینجا پیدا می شود که خودش حکم شرعی است، یا بخاطر اینکه موضوع برای حکم شرعی است، یا بخاطر اینکه نه حکم است و نه موضوع، بلکه