سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 399

ارتباطی به شارع دارد. شارع گفته: من نماز با وضو می خواهم، بعد هم می گوید: من تو را متعبد می کنم به اینکه وضودار هستی، این صحیح است. اما اگر بگوید: متعبد شو به بقای وجود این دیوار، بدون اینکه هیچ اثری بر آن بار شود و ارتباطی به شارع داشته باشد، این قابلیت تعبد ندارد. اما شارع همان طوری که می تواند بگوید: من تو را متعبد به وجوب نماز جمعه می کنم، همین طور می تواند بگوید: من تو را متعبد می کنم«بانّ هذا المایع خمر»، یعنی حق خوردن نداری، همین طور هم می تواند بگوید: من تو را متعبد می کنم«بانّک علی وضوء»، معنایش این است که می توانی نماز بخوانی، می توانی مسّ کتابت قرآن کنی، درحالی که طهارت به هر معنایی فرض کنیم نه خودش حکم شرعی است و نه موضوع مثلا برای یک اثر شرعی در رابطۀ با نماز است که مفصل بحث شد.

پس آنکه در استصحاب معتبر است، یقین به وجود در زمان سابق و شک در بقا، قابلیت مستصحب برای پیاده شدن تعبّد روی او. این ضابطه هرکجا وجود پیدا کند چه در اعمال خارجیه باشد یا در اعمال قلبیه و اعتقادیه باشد، استصحابش جاری است.

روی این حساب مرحوم آخوند در کفایه یک بیانی می فرماید که بیان بسیار خوبی است.

تقسیم امور اعتقادیه از نظر مرحوم آخوند(ره)

ایشان می فرماید: امور اعتقادی دو قسم است و ما دو جور امر اعتقادی داریم: یک قسم امور اعتقادی به معنای اموری که انسان باید عقد قلب روی آنها داشته باشد، تبانی قلبی روی آنها داشته باشد، التزام قلبی نسبت به آنها داشته باشد، نه معرفت و یقین، آن قسم دیگری از امر اعتقادی است. خود کلمۀ اعتقاد هم به همین معناست که انسان قلب خودش را گره بزند به او. عقد به معنای بستن است، به معنای گره زدن است. شبیه این بحثی که در کتاب القطع مطرح شده است که آیا هر تکلیفی از تکالیف الهیه، دو جور موافقت لازم دارد: یکی موافقت عملیه و یکی موافقت التزامیه؟ معنای موافقت التزامیه این نیست که انسان به ثبوت این تکلیف، یقین کند بلکه معنای موافقت التزامیه این است که انسان، در مقابل این تکلیف تسلیم قلبی بشود، کأنّ روی قلبش یک عملی انجام بدهد که اگر شما اسم آن عمل را تبانی قلبی هم بگذارید مانعی ندارد. یک سنخ امور اعتقادی شبیه این موافقت التزامیۀ در باب تکالیف فرعیه است. اما در یک سنخ امور اعتقادیه این حرفها مطرح نیست. امور اعتقادی اموری است که انسان باید نسبت به آن روشن و قاطع