سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 405

تمسک کند، اینجا باید ببینیم که آیا منظور از تمسک به این استصحاب چیست؟ آیا می خواهد این استصحاب را یک دلیل و حجّتی در بین خودش و خدای خودش قرار بدهد؟ و به عبارت دیگر: استصحاب نبوّت را یک حجّت و مستندی برای بقای خودش به آن کتاب قرار می دهد؟ یا اینکه استصحاب نبوّت را برای کوبیدن ما مسلمانها و برای الزام ما مسلمانها به اینکه تبعیت از حضرت موسی یا حضرت عیسی(علیهما السلام) بکنیم به کار می برد؟ پس این دوتا از هم جداست که آیا هدف از تمسک به استصحاب، تمسک به یک حجّت است برای اینکه مستند خودش باشد، یا تمسک به یک دلیلی است در مقابل مسلمانها و به تعبیر مرحوم آخوند برای الزام مسلمانها؟ اینها از هم جداست و باید ملاحظه بشود.

کیفیت تمسّک اهل کتاب به استصحاب نبوت برای خودش

اگر بخواهد آن را یک مستمسکی برای خودش قرار بدهد، باید اولا خودش را یک آدم شاکی فرض کند. اگر یک کتابی عالم به بقای نبوّت موسی و یا بقاء نبوّت عیسی است، دیگر تمسک به استصحاب کردن، معنا ندارد برای اینکه در استصحاب، شک در بقا اعتبار دارد، عدم یقین به بقا و یا عدم بقا دخالت دارد. اگر کسی یقین به بقا داشت، مثل کسی که یقین به ارتفاع دارد، در مورد هیچ کدام استصحاب جریان پیدا نمی کند. پس باید این کتابی خودش را شاک فرض کند، یعنی در این فضای شک، استصحاب را جاری کند. بگوید: با آمدن دین اسلام، مثلا شک برای ما پیدا شده است، تردیدی برای ما پیدا شده است که آیا دین اسلام حق است یا باطل؟ و در نتیجه تردید داریم که نبوّت نبی خودمان باقی است، یا نبوّت نبی ما به واسطۀ آمدن اسلام مرتفع شده است؟ کتابی باید مسألۀ استصحاب را این چنین مطرح کند.

حالا که با این شرط مطرح کرد، می گوییم: آیا شما شاک در بقای نبوّت عیسی یا موسی هستید؟ می گوید: بله. می گوییم: منشأ شک شما لابد احتمال صدق نبی اسلام در دعوی نبوّت است و اولا استصحاب در یک چنین مسائلی نیاز به فحص دارد.

لزوم فحص در تمسک به اصول عملیه در شبهات حکمیه

در آخر بحث اشتغال این مسأله را مطرح کردیم که اگر اصول عملیه بخواهد در