سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 407

معتقدیم که از خصوصیات و ویژگیهای حقانیت اسلام این است که اگر کسی در مقام تفحّص برآید و جدا در رابطۀ با اسلام تحقیق بکند، امکان ندارد که اسلام را نپذیرد و از اسلام منحرف و منصرف بشود. این لازمۀ حقانیت و جاودانگی یک دین است که اگر کسی درست مطالعه کرد خالیا عن العناد و العصبیه، بلا اشکال تسلیم آن خواهد شد. لذا وقتی که مسألۀ فحص مطرح می شود، در درجۀ اول ما معتقدیم که با فحص و تحقیق کامل، این به حقانیت اسلام می رسد و در بقای نبوت موسی و عیسی شک ندارد، بلکه یقین به ارتفاع پیدا می کند.

عدم دلیل بر حجیّت استصحاب نزد کتابی

حالا از باب فرض کسی بگوید: من در بقای نبوت عیسی شک دارم و تفحّص هم کردم و این تفحّص مرا به جایی نرساند، به حقانیت اسلام واقف نکرد، در نتیجه من به تردید خودم حتی بعد از فحص باقی هستم. می گوییم: مانعی ندارد. حالا چه کار می کنی؟ می گوید: استصحاب. می گوییم: دلیل بر حجیت استصحاب چیست؟ شمای کتابی که می خواهید به استصحاب تمسک کنی، پشتوانۀ استصحاب چیست؟ از کجا این استصحاب برای شما حجت شده است؟ آیا شما در دین خودتان یک«لا تنقض الیقین بالشک» دارید؟ تازه اگر در دین خودتان هم«لا تنقض الیقین بالشک» داشته باشید، اعتبار آن«لا تنقض» محل تردید است برای اینکه احتمال می دهید که با این نبوت جدید، مرتفع شده باشد. پس شما که می خواهید به استصحاب تمسک کنید، پشتوانۀ استصحاب چیست؟ آیا استصحاب را از راه بنای عقلا و افادۀ ظن حجّت می دانی؟ اولا اگر بنای عقلا باشد، در موارد بنای عقلا، ظنی که در آن مورد حاصل می شود نیاز به دلیل بر حجیّت دارد و الاّ اصل اوّلی در باب مظنّه، عدم حجیّت مظنّه است، و این یک مسأله ای نیست که اختصاص به ما داشته باشد، حتی دلیل عقلی این را افاده می کند که مظنّه تا مادامی که پشتوانه نداشته باشد، لیس بحجّه.

پس در حقیقت می گوییم: آیا استصحاب، افادۀ قطع می کند؟ که بلا اشکال استصحاب در هیچ کجا مفید قطع نبوده و اصلا معنا ندارد استصحاب مفید قطع باشد برای اینکه چیزی که روی شک تکیه کرده، حکمی که موضوعش شک است، معنا ندارد رافع شک باشد. معنا ندارد«لا تنقض الیقین بالشک» برای انسان یقین آور باشد. این اصلا