سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 414

چون اکرام هر عالمی خودش متعلق حکم مستقل است، خودش حکم خاص دارد، حکمش هم به تنهایی اطاعت و موافقت دارد. از این عام تعبیر به عام استغراقی می کردند که معنای عام استغراقی، استقلال هر فرد از عام در همۀ مسائل، در حکم و تبعات حکم است.

اما گاهی از اوقات مولا می گوید: «اکرم کل عالم» و این افراد را به نحو عام مجموعی ملاحظه می کند. معنای عام مجموعی این است که اکرام این مجموع«موضوع واحد، متعلق لحکم واحد» یک موافقت و یک مخالفت هم بیشتر ندارد. اگر شما همۀ علما را اکرام کردید، این«اکرم کل عالم» موافقت شده است، اما اگر اکرام نکردید ولو یک نفر را، یعنی عدم اکرام تنها در رابطۀ با یک نفر بود، اینجا مخالفت تحقق پیدا کرده است.

شباهت مسأله مورد بحث به مسألۀ وجوب روزه در ماه رمضان

نظیر این مسأله(برای روشن شدن مطلب) در روزۀ ماه رمضان وجود دارد. آنجا دو مطلب وجود دارد: یکی اینکه روزه تمام یک ماه بر شما لازم است، اما یک ماه روزه لازم بودن به این است که هر روز خودش حکم خاص دارد. هر روزی موافقت و مخالفت خاص دارد. اگر کسی پانزده روز روزه گرفت و پانزده روز تعطیل کرد، پانزده تا موافقت کرده و پانزده تا مخالفت از او تحقق پیدا کرده است. اما همین روزه را وقتی که نسبت به اجزای زمان در یک روز فرض می کنیم، از اول طلوع فجر تا غروب، دیگر اینطور نیست که هر ساعتی، یک حکم مستقلی داشته باشد، هر دقیقه ای یک حکم مستقل داشته باشد. اگر این مجموعه تحقق پیدا کرد، یک موافقت حاصل شده است. اگر این مجموعه تحقق پیدا نکرد، ولو به خوردن یک قطره آب در یک مرتبه عمدا باشد، این روزه به هم می خورد، روزه باطل می شود، قضا و کفاره بر آن ترتب پیدا می کند.

پس در عام افرادی اینکه مولا می گوید: «اکرم کل عالم فی کل یوم»، نسبت به این«کل یوم» هم مسأله همین طور است. یک وقت هر روز را برای هر عالمی، یک موضوع مستقل و«له حکم مستقل» قائل شده است، به طوری که اگر یک عالمی را ده روز اکرام کرد، ده موافقت شده است و اگر همان عالم را ده روز بعد اکرام نکرد، ده مخالفت تحقق پیدا کرده است.

اما یک وقت است که در«اکرم العلماء کل یوم»، این«کل یوم» مثل اجزای در روزۀ