سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 418

زید، انقطاع پیدا کرد. دیگر ما در تخصیص زائد شک نداریم که به«اکرم کل عالم فی کل یوم» مراجعه بکنیم.

لذا ایشان می فرماید: بله؛ همین فرض اول که عام در«اکرم کل عالم کل یوم» به نحو استمرار است و در دلیل مخصص هم به نحو ظرفیت است، دو صورت دارد، غیر از آن سه فرضی که بعد باید به آن برسیم. نفس این فرض اول«له صورتان»: یک صورت این است: باید ببینیم شروع وجوب اکرام نسبت به همۀ علما از چه زمان بوده است؟ یک وقت شروع وجوب اکرام نسبت به همۀ علما از روز پنجشنبه بود، یعنی شب پنجشنبه مولا این دستور را صادر کرد که از فردا صبح که صبح پنجشنبه است«یجب اکرام کل عالم فی کل یوم» به معنای عام مجموعی که نتیجه این می شود که فردا صبح پنجشنبه همان طوری که سایر علما، وجوب اکرام داشتند، این زیدی هم که فردای جمعه وجوب اکرام ندارد، در این پنجشنبه، وجوب اکرام داشت، برای اینکه دلیل مخصص گفته:

«لا تکرم زیدا یوم الجمعه»، اما پنجشنبه ای که قبل الجمعه است و شروع اکرام علما است، زید با دیگران یکسان بود. همان طوری که سایرین، وجوب اکرام داشتند، زید هم وجوب اکرام داشت و به عنوان یک فرد مثل سایر افراد، محکوم به همان حکم بود.

اما یک وقت این است که شروع وجوب اکرام از همان روزی است که دلیل مخصص، زید را خارج کرده است، مثل اینکه شب جمعه مولا این دستور را صادر بکند، بگوید: فردا که جمعه است، باید همۀ علما از فردا اکرام بشوند«فی کل یوم». بعد هم دلیل مخصص می گوید: تنها زید در روز جمعه، وجوب اکرام ندارد، که معنای این مسأله این است که زید بیچاره از همان لحظۀ پیاده شدن حکم، از دلیل عام، بیرون آمده و بساطش را جمع کرده است.

مصداق تفصیل مرحوم آخوند(ره) در فقه

اگر ما بخواهیم یک مثالی در فقه برای این پیاده کنیم، در باب خیارات خوشبختانه هر دو مصداق وجود دارد. بعضی از خیارات داریم که از همان لحظۀ تحقق بیع، خیار آمده است و به عنوان مخصص«اوفوا بالعقود» مطرح شده مثل خیار مجلس. اما بعضی از خیارات داریم که اول«اوفوا بالعقود» آمد، گریبان این طرف را گرفت، وفای به عقد را بر او واجب کرده است، بعد به خاطر یک جهتی، خیار برای او پیاده شد، مثل اینکه مثلا علم