سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 432

شد، این«لا تکرم زیدا» فقط در مقابل عموم افرادی ایستاده، در عموم افرادی تصرّف شده و الا عموم ازمانی هیچ گونه ضربه ای نخورده است. او در جای خودش باقی است، منتها زید دیگر موضوع برای عموم ازمانی نیست.

تخصیص عموم ازمانی

نوع دوم: این است که بگوید: «لا تکرم زیدا یوم الجمعه». اگر در مقابل«اکرم العلماء کل یوم» گفت: «لا تکرم زیدا یوم الجمعه»، آیا این تخصیص به کدام عام متوجه است؟ آیا هم به عموم افرادی و هم به عموم ازمانی متوجه است یا تنها به عموم ازمانی متوجه است؟ یعنی اینجا«اکرم العلماء» تخصیص نخورده، آن که تخصیص خورده«کل یوم» است. یک ضربه ای به«کل یوم» وارد شد و الا«اکرم العلماء» به قوّت خودش باقی است و به عنوان تخصیص فردی در مقابل عموم افرادی، ما مسأله ای نداریم.

پذیرفتن این معنا ابتداء به نظر شما یک قدری سنگین می آید لکن من یک توضیحی عرض می کنم که گرچه این توضیح در کلام امام نیست ولی برای تأیید این مسأله، نقش مهمی دارد و آن این است که اگر به ذهن شما بیاید که«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» هم تخصیص در عموم افرادی است و هم تخصیص در عموم ازمانی است که ابتداء هم این طور به ذهن می آید. جواب این است که اگر به جای«لا تکرم زیدا یوم الجمعه»، متکلم و مولا می گفت: «لا تکرم العلماء یوم الجمعه»، اگر در مقام مخصص، این طوری تعبیر می کرد، این تعبیر غلط بود یا صحیح بود؟ یک جا می گوید: «اکرم العلماء کل یوم»، یک جایی می گوید: «لا تکرم العلماء یوم الجمعه».

اگر بنا بود که«لا تکرم زیدا» تخصیص در عموم افرادی باشد، پس«لا تکرم العلماء» با عموم افرادی، مناقض است برای اینکه زید را برداشته و جای آن، همۀ علما را گذاشته، گفته: «لا تکرم العلماء یوم الجمعه». اگر این، هم مستلزم تخصیص در عموم افرادی و هم تخصیص در عموم ازمانی باشد، «لا تکرم العلماء» نمی شود عنوان مخصّص پیدا بکند، پس مناقض با«اکرم العلماء» خواهد بود. آیا کسی در اینجا احساس مناقضه می کند؟ آیا کسی می تواند بگوید: بین این دو دلیل و بین این دو حکم: «اکرم العلماء کل یوم و لا تکرم العلماء یوم الجمعه» مناقضه وجود دارد؟ اگر مناقضه وجود ندارد، پس استفاده می شود که«لا تکرم العلماء یوم الجمعه»، مخالفتش با«اکرم العلماء کل یوم»، فقط در رابطۀ با«کل