سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 433

یوم» و«یوم الجمعه» است و بین«کل یوم» و«یوم الجمعه» هم عام و مخصص مطرح است، «و یوم الجمعه»، «کل یوم» را تخصیص می زند.

اگر شما در«لا تکرم العلماء» که تمام مصادیق را شامل می شود، بگویید: هیچ گونه مناقضه ای با«اکرم العلماء کل یوم» ندارد، پس اگر به جای«لا تکرم العلماء»، «لا تکرم زیدا یوم الجمعه» گفتیم، اینجا هم دیگر نباید توهّم تخصیص در عموم افرادی بشود.

مسأله به عموم افرادی ارتباطی ندارد. مسأله مستقیما در رابطۀ با عموم ازمانی است.

اگر از ما سؤال بشود که«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» در مقابل«اکرم العلماء کل یوم»، چه نقشی دارد و چه تصرفی را انجام داده؟ باید بگوییم: تصرف در عموم ازمانی و تخصیص عموم ازمانی است اما عموم افرادی، به قوّت خودش باقی است و«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» نتوانسته به هیچ وجه ارتباطی به عموم افرادی، پیدا بکند و این نکته، نکتۀ اساسی در فرمایش امام بزرگوار است. مسألۀ اینکه عموم افرادی، اصالت دارد و عموم ازمانی، فرعیت دارد و این اصالت و فرعیت، آثار و لوازمی دارد(که لوازمش را ملاحظه فرمودید) نقش اساسی در این مطلب دارد.

آیا اگر یک جایی ما در عموم افرادی تصرف کردیم، معنایش این نیست که در عموم ازمانی هم تصرف بشود و بالعکس؟ اگر در عموم ازمانی تصرف شد، این ملازم با این نیست که در عموم افرادی هم تصرف بکنیم، به شهادت آن جهتی که من عرض کردم و آن تأیید در کلام ایشان وجود ندارد لکن مؤیّد قرصی برای بیان ایشان است.

لزوم رجوع به عموم ازمانی در تمام صور مسأله از نظر امام(ره)

در نتیجه ایشان می خواهند این طور نتیجه بگیرند که در ما نحن فیه، در تمام این صور اربعه ای که در کلام مرحوم محقق خراسانی ملاحظه فرمودید و اختلاف احکام این صور را در نظر گرفتید، در تمام اینها، حکم، یک حکم است و آن این است که در ما عدای مورد مخصص؛ یعنی بعد از انقضای«یوم الجمعه» که عبارت از«یوم السبت» است، ما باید به عموم ازمانی«کل یوم» در«اکرم العلماء» رجوع بکنیم. هیچ فرق نمی کند که زمان در دلیل خاص به نحو قیدیت اخذ شده باشد یا نشده باشد. زمان در دلیل عام به نحوی اخذ شده باشد که هر زمان یک فرد مستقل و هر روز، یک فرد مستقلّی باشد که لازمۀ عموم استغراقی که از آن تعبیر به عام اصولی می شود، باشد، یا اینکه زمان فرضا به نحو