سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 435

استمرار که استمرار، یک برزخی بود بین عام مجموعی و عام استغراقی، یعنی بعضی از خصوصیات عام مجموعی در آن وجود داشت و آن خصوصیت وحدت حکم بود. در عام مجموعی، از نظر افراد، یک حکم بیشتر تحقق ندارد. این طور نیست که هر فردی، یک حکمی داشته باشد. استمرار هم از نظر وحدت حکم مثل همین عام مجموعی است.

اما از جهات دیگر، همان آثار عام استغراقی را دارد. از نظر اینکه اگر امروز، مخالفت کردید، فردا هم این تکلیف گریبان شما را گرفته، پس فردا هم این تکلیف به قوّت خودش باقی است. ده بار هم مخالفت شد، بازهم تکلیف به قوّت خودش باقی است. این احکام عام استغراقی بر آن مترتب است زیرا اگر«اکرم العلماء» به نحو عام مجموعی اخذ بشود، معنایش این است که اگر شما از صد عالم، نود و نه نفرشان را اکرام بکنید و تنها یکی از آنها را اکرام نکنید، «لا یترتب علیه اثر اصلا»، این مثل زمان در روز ماه رمضان می ماند که اگر انسان از روز هفده ساعتی، شانزده ساعت و نیم آن را روزه بگیرد و فقط امساک نیم ساعتش را به هم بزند، «هذا الشخص لم یصم اصلا»، اصلا روزه ای از او تحقق پیدا نکرده است. عام مجموعی یک چنین خاصیتی دارد اما استمرار، این خاصیت را ندارد. از لحاظ این خاصیت، مثل عام استغراقی می ماند؛ یعنی آنجایی که می گوید: «اکرم العلماء مستمرا»، اگر یک روز تخلف کرد و علما را اکرام نکرد، فردای آن روز، «اکرم العلماء» به قوّت خودش باقی است، پس فردا«اکرم العلماء» به قوّت خودش باقی است.

مسأله، بیشتر روی این استمرار دور می زند که وحدت حکم هم در اینجا که اثر عام مجموعی است، در این استمرار محفوظ است برای اینکه معنای«اکرم العلماء مستمرا»، این نیست که هر روزی از این ایام«له حکم مستقل». حکم، وحدت دارد و در عین حال، این آثار بر آن مترتب است. کانّ یک برزخی بین عام اصولی و بین عام مجموعی است.

دلیل رجوع به عموم ازمانی در صورت تصریح به قید استمرار

عمدۀ بحث در اینجا تمرکز پیدا می کند، اساس بحث این است اگر مولا گفت: «اکرم العلماء مستمرا» که دیگر اینجا شبهۀ عموم استغراقی از نظر زمان، مطرح نیست و بعد هم دلیل مخصص گفت: «لا تکرم زیدا یوم الجمعه»، اینجا باید نتیجه بگیریم.

می گوییم: طبق آن بیانی که عرض شد، اولا: این«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» را نمی توانیم به جنگ«اکرم العلماء» بفرستیم برای اینکه این در رابطۀ با عموم ازمانی مطرح