سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 437

می خواهد این عدم وجوب اکرام زید را حتی شامل روز شنبه هم مثلا قرار بدهد.

می گوییم: نسبت به روز جمعه، قدر متیقن است در مقابل عنوان«مستمرا» اما نسبت به روز شنبه که مازاد بر قدر متیقن است، شما در مقابل«مستمرا»، چه دلیلی دارید که از «مستمرا» عدول بکنید و چه راهی است که شما را از عنوان«مستمرا و ابدا» خارج بکند؟ همان طوری که در موارد مشابهه در تردید بین اقل و اکثر، نسبت به مازاد بر قدر متیقن، وظیفه، مراجعه به عام است، اینجا هم با توجه به اینکه«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» فقط در مقابل«مستمرا» ایستاده، می گوییم: به اندازۀ قدر متیقنش، مخصص«مستمرا» خواهد بود اما نسبت به مازادش، دیگر راهی برای خروج از«مستمرا» نداریم و این فرق نمی کند که زمان در دلیل مخصّص به صورت قیدیت اخذ شده باشد یا به صورت ظرفیت اخذ شده، مگر اینکه اخذ به صورت ظرفیت، طوری باشد که نسبت به اکرام روز شنبه، حکم برای شما روشن باشد. اگر روشن شد، از محل بحث خارج است اما اگر نسبت به اکرام روز شنبه، شاک بودید، وظیفۀ شاک، مراجعۀ به عموم«مستمرا» است. پس در آنجایی که «مستمرا» با لفظ القاء بشود و از راه کلمۀ«مستمرا» و«ابدا» و اشباه ذلک، استفاده بشود به این کیفیت روشن شد. یک صورت می ماند که مورد مناقشه قرار گرفته و آن جایی است که استمرار را از دلیل لفظی استفاده نکنیم بلکه از اطلاق و مقدمات حکمت استفاده کنیم، مثل آیۀ شریفۀ«أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» که کلمۀ«مستمرا» در آن وجود ندارد و مقدمات حکمت در آنجا، استمرار را ثابت می کند. در این صورت اگر آیۀ شریفه مثلا به خیار غبن، به خیار مجلس تخصیص خورد و ما شک کردیم در اینکه خیار غبن، فوری است یا علی التراخی؛ یعنی شک کردیم که در زمان دوم، آیا خیار، ثابت است یا نه؟ اینجا هم آیا وظیفه، تمسک به همان استمراری است که از اطلاق«أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» استفاده می شود، یا اینکه اینجا حکم، تغییر می کند؟ البته حکم همین است. لکن شبهه ای در اینجا القا شده که باید آن شبهه با جوابش ان شاء الله مطرح بشود.

پرسش:

1 - دلیل تفرّع عموم ازمانی بر عموم افرادی از امام(ره) چیست؟

2 - مقتضای مبنای امام را در تخصیص عموم افرادی و ازمانی توضیح دهید.

3 - دلیل لزوم رجوع به عموم ازمانی در صورت استقلال زمان از نظر امام(ره) چیست؟

4 - دلیل رجوع به عموم ازمانی در صورت تصریح به قید استمرار را از نظر امام(ره) بیان کنید.