سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 445

مستمرا تمسک می کردیم، اینجا هم به عنوان شک در تقیید زائد در مقابل اطلاق ازمانی ناشی از مقدمات حکمت به اطلاق مراجعه می کنیم. آیا بین اینها فرق هست؟

مگر اینکه ایشان بخواهند زمان را به طور کلی بیرون ببرند درحالی که عبارتشان این است که زمان اگر ملاحظه شد ولو مثلا به کلمۀ مستمرا، مانعی ندارد تمسک بکنیم، اما اگر به دلالت لفظیه، مورد ملاحظه قرار نگرفت، بلکه از راه مقدمات حکمت پیش آمدیم، مسأله عوض می شود. چه فرقی بین این دو هست؟ «لا نری بینهما فرقا اصلا».

(سؤال... و پاسخ استاد): اطلاق با قطع نظر از دلیل خیار غبن است. اصلا دلیل خیار غبن را به اصل انعقاد اطلاق شما دلیل قرار ندهید که ضربه می زند، تقیید اطلاق است، نه مانع از اصل تحقق اطلاق. به عبارت روشن تر: آن که مضرّ به اطلاق است، وجود قید متصل است، اما تقیید منفصل، هیچ وقت کاشف از این نیست که اطلاقی نبود. پس شما به تمام این تقییدات منفصله به جای اینکه عنوان تقیید بدهید، بگویید: همۀ اینها کاشف از اصل عدم تحقق اطلاق است. این حرف که نیست. ما این تقییدات منفصله را کاشف از اصل عدم تحقق اطلاق نمی بینیم. اطلاق به قوّتش باقی است، ثابت شد، منعقد شد، و این تقییدات تقییدات در برابر اطلاق است، نه کاشف از عدم تحقق اطلاق. اطلاق محقق شد و منعقد شد. حالا ادلۀ مقیّده یکی بعد از دیگری به آن تقیید می زنند نه اینکه کاشف از این باشند که از اول اطلاقی نبود، اگر که نبود مثل آنجایی است که اصلا مقدمات حکمت نباشد. بحث ما در جایی نیست که مقدمات حکمت نباشد. جایی که مقدمات حکمت هست اطلاق منعقد شد. از نظر زمان، استمرار اطلاقی به دست آوردیم، آنوقت سؤال این است که بین استمرار اطلاقی و بین استمرار لفظی چه فرقی ملاحظه می شود؟ ظاهر این است که هیچ گونه فرقی بین اینها وجود ندارد.

پرسش:

1 - حکم جایی که استمرار زمانی از راه اطلاق به دست بیاید از امام(ره) چیست؟

3 - اشکال محقق حائری نسبت به اطلاق زمانی چیست؟

4 - آیا اطلاق، دلالت بر جامعیت افراد دارد؟ چرا؟

5 - جواب تفصیلی امام(ره) در عدم دلالت اطلاق بر جامعیت افراد از محقق حائری چیست؟